Κτήτορες και δωρητές στο πρώιμο Βυζάντιο: η μαρτυρία των επιγραφών

Abstract

This Doctoral Thesis accumulates the epigraphic evidence related to the presence of founders and donors in the Christian monuments of the early byzantine period (4th - 7th c.) in order to create a thematic catalogue of inscriptions on sponsored building activity in early Byzantium. The region under study includes the geographical areas of Palestine, Syria, Constantinople, Asia Minor and the Balkan peninsula, while similarly the thematic catalogue includes the published foundation and donative inscriptions as well as relevant representations and epigrams, with emphasis on the monuments of the Hellenic areas. The inscriptions are written in Greek. Main objective of the Thesis is the examination of the type and breadth of implementation of the donation act on the building equipment, i.e. the appearance of the construction, reconstruction and decoration of Palaeo- Christian churches in the cities and the countryside of the Empire, excluding inscriptions dealing with the functional equipment and donation of portable objects. The epigraphic data is arranged according to the geographic allocation of "urban" centres as they are exhibited in Hierocles’ Synecdemus list (6th c.). Concluding remarks are gathered from the individual and collective benefactions, the variety in the formulation of the foundation or donation act regarding the building equipment of Christian churches, and the wide social participation of founders and donors. The specific thematic of these inscriptions contributes to more than one reading about the society and institutions in early Byzantium.

Η Διδακτορική Διατριβή συγκεντρώνει τα επιγραφικά τεκμήρια που σχετίζονται με την παρουσία κτητόρων και δωρητών σε χριστιανικά μνημεία κατά την πρώιμη βυζαντινή εποχή (4ος – 7ος αι.), προκειμένου να καταρτιστεί ένας θεματικός κατάλογος επιγραφών για τη χορηγία στο κτίσιμο ναού στο πρώιμο Βυζάντιο. Ο χώρος που ερευνάται περιλαμβάνει τις γεωγραφικές περιοχές της Παλαιστίνης, της Συρίας, Κωνσταντινούπολης, της Μικράς Ασίας και της Χερσονήσου του Αίμου, ενώ ομοίως ο θεματικός κατάλογος τις δημοσιευμένες κτητορικές επιγραφές και τις επιγραφές με δωρητές, καθώς επίσης σχετικές παραστάσεις και τα επιγράμματα, με έμφαση στα μνημεία του ελλαδικού χώρου. Η γλώσσα των επιγραφών είναι η ελληνική. Κύριο σκοπό της Διατριβής αποτελεί η διερεύνηση του χαρακτήρα και του εύρους εφαρμογής της πράξης χορηγίας στο δομικό εξοπλισμό, το φαινόμενο, δηλαδή, της ανέγερσης, ανακατασκευής και διακόσμησης των παλαιοχριστιανικών εκκλησιών στις πόλεις και την ύπαιθρο της Αυτοκρατορίας, με την εξαίρεση των επιγραφών που σχετίζονται με το λειτουργικό εξοπλισμό και τη δωρεά φορητών αντικειμένων. To επιγραφικό υλικό οργανώνεται με βάση τη γεωγραφική κατανομή των «αστικών» κέντρων, όπως αυτά αποτυπώνονται στον κατάλογο του Συνέκδημου του Ιεροκλέους (6ος αι.). Παρουσιάζονται συμπεράσματα γύρω από τις ατομικές και τις ομαδικές ευεργεσίες, την ποικιλία στη διατύπωση της κτητορικής ή δωρητικής πράξης στο δομικό εξοπλισμό ενός χριστιανικού ναού, όπως επίσης και για την ευρεία κοινωνική συμμετοχή των κτητόρων και των δωρητών. Η συγκεκριμένη θεματική αυτών των επιγραφών συμβάλλει σε περισσότερες από μία αναγνώσεις της κοινωνίας και των θεσμών στο πρώιμο Βυζάντιο.