Ο μύθος της Φαίδρας και του Ιππόλυτου στο αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό δράμα, και η πρόσληψή του στη νεότερη δραματουργία

Abstract

The present doctoral thesis, entitled: “The myth of Phaedra and Hippolytus in ancient Greek and Roman drama, and its reception by modern dramaturgy”, investigates, both diachronically and intertextually, the everlasting myth of Phaedra and Hippolytus through its various adaptations, from its earliest survival in Euripides down to its subversive re-writing by Sarah Kane in her challenging recent version. The structure of the thesis is built as follows: in the Introductory Chapter, the Hippolytus-Phaedra myth is set against the context of the Potifar’s wife motif. This chapter also offers a study of the fragmentary tragedies (Hippolytos Kalyptomenos/Veiled, Sophoclean Phaedra) as well as of non-dramatic literary treatments, with the aim at helping us understand the mythic background and plot of later plays. The first chapter focuses on the Euripidean version, which has survived intact, Hippolytus Stephanephoros, and lays the foundations for a firm comparative analysis with a number of other treatments. In the second chapter I explore the love letter of the Ovidian heroine-Phaedra, and in the third, the Senecean drama Phaedra. The fourth chapter explores the reception of the mythical episode by modern dramaturgy, through an analysis of representative theatrical (dramatic) adaptations, ranging from the 16th to the 20th century. Both the intertextual approach and the dramaturgical analysis (wherever possible) in modern works highlight and expand the reflections on several issues at different historical intervals reflecting different aesthetic perceptions. Emphasis has been given to the two protagonists, especially the persona of the lustful stepmother, and her erotic advances towads her stepson, but also to the significant role of Theseus and the Nurse. The crucial role and involvement of the gods, especially in Hippolytos Stephanephoros, has arguably been replaced in various versions by personal choice, free will, independent choice-making and personal responsibility. The diachronic as well as intertextual approach to the episode establishes the adaptability of the dramatic framework raised by each author, while the main form of the myth remains largely intact.

Στην παρούσα διατριβή υπό τον τίτλο: «Ο μύθος της Φαίδρας και του Ιππόλυτου στο αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό δράμα και η πρόσληψή του στη νεότερη δραματουργία», μελετάται διαχρονικά και διακειμενικά το μυθικό επεισόδιο της Φαίδρας και του Ιππόλυτου, από την πρώτη σωζόμενη εκδοχή του Ιππόλυτου Στεφανηφόρου μέχρι τη σύγχρονη δραματουργική επανεγραφή της Sarah Kane. Στο εκτενές Εισαγωγικό Κεφάλαιο η έρευνα εστιάζει στο θεματικό μοτίβο της γυναίκας του Πετεφρή, παράδειγμα του οποίου αποτελεί το μελετώμενο επεισόδιο, αλλά και στις αποσπασματικές ομόθεμες πραγματεύσεις, του Ιππόλυτου Καλυπτόμενου και της σοφόκλειας Φαίδρας. Η σωζόμενη εκδοχή του Στεφανηφόρου, η οποία αποτελεί και τη θεματολογική βάση, για σκοπούς σύγκρισης με μεταγενέστερες εκδοχές, μελετάται στο πρώτο Κεφάλαιο. Στο δεύτερο Κεφάλαιο μελετάται η οβιδιανή επιστολή της Φαίδρας προς τον Ιππόλυτο, και στο τρίτο, η δραματική εκδοχή από τον Σενέκα. Στο τέταρτο και τελευταίο Κεφάλαιο μελετάται η πρόσληψη του μυθικού επεισοδίου από τη νεότερη δραματουργία, μέσα από επιλεγμένα, αντιπροσωπευτικά, θεατρικά έργα από τον 16ο εως τον 20ο αιώνα. Μέσα από τη συγκεκριμένη μελέτη προβάλλονται ειδικά ζητήματα για την εκάστοτε εκδοχή, όπως η πραγμάτευση του δάνειου λογοτεχνικού υλικού, η σχέση με την πρώτη εκδοχή του Ευριπίδη, η διατήρηση ή απαλοιφή των δραματικών στοιχείων που συγκροτούν την εκάστοτε εκδοχή, οι συγγραφικές επιλογές και καινοτομίες του εκάστοτε συγγραφέα και κυρίως η σκιαγράφηση των πρωταγωνιστών Φαίδρας - Ιππόλυτου, αλλά και ο σημαντικός ρόλος του Θησέα και της Τροφού αντίστοιχα. Η λειτουργία του θεϊκού στοιχείου και η επιβολή των θεών στο δραματικό περιβάλλον του Ευριπίδη απαλείφεται μέσα στο διακείμενο και αντικαθίσταται από την προσωπική επιλογή, και ελεύθερη βούληση των πρωταγωνιστών, και ιδιαίτερα την ανάληψη των ευθυνών για τις πράξεις τους. Η διαχρονική μελέτη του επεισοδίου καταδεικνύει τη δυνατότητα προσαρμογής του στο δραματικό πλαίσιο που ορίζει κάθε συγγραφέας, ενώ ο μύθος διατηρεί ως επί το πλείστον την τυπική μορφή του.