Αττικοί τύμβοι των πρώιμων ιστορικών χρόνων

Abstract

This dissertation examines the burial tumuli of the Attic countryside during the first millennium BC. Particular attention is paid to four of them excavated by Kyriakos Pittakis and Valerios Stais in the Mesogeia plain, namely in Velanideza and Petreza, near Spata. The study is divided in three parts: the first part concerns the excavation of the Velanideza and Petreza tumuli and the finds recovered. The two tumuli excavated by Kyriakos Pittakis in 1838 – 1839 is the first excavation conducted in this particular category of burial monuments and gave rise to the extended study of the attic burial tumuli during the next years. The very detailed excavations of two more tumuli by Valerios Stais in Velanideza and Petreza proved that they were constructed in the 6th and they were used throughout the 5th century BC. The second part provides a detailed analysis of the finds and especially of ceramic vases concerning both their shapes and the iconography. In the last part there is a thorough analysis of all tumuli discovered in the Attic countryside during the first millennium BC. Particular emphasis is given to the location of the burial tumuli and to the new evidence for the topography of Attica that came as a result. In this discussion there 101 tumuli under consideration ranging from 2 to 50 meters wide and covering from a single up to 80 burials. The present thesis examines the architecture and construction of the tumuli as well as the various types and spatial distribution of the burials covered by them. There is also an analysis of the decoration with sculptures or stelae of the tumuli and the possible existence of funerary inscriptions. The evolution of the Attic tumuli in relation to historical events is also of great importance for the present investigation. The presence of burial mounds in the Attic countryside is mainly related to the existence of large agricultural holdings where these monuments are raised. The tumulus, as a very costly burial monument used for successive burials and generations is also connected with the noble class. This monument is also linked to the Homeric poems and it has an extraordinary cycle of ‘life’ since in certain cases remained in use until the Roman period.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εξετάζει το φαινόμενο των ταφικών τύμβων της αττικής υπαίθρου κατά την 1η χιλιετία π.Χ. Τέσσερα τέτοια μνημεία, τα οποία ανεσκάφησαν από τον Κυριακό Πιττάκη και τον Βαλέριο Στάη στις περιοχές Βελανιδέζα και Πετρέζα Σπάτων στην πεδιάδα των Μεσογείων μελετώνται διεξοδικά. Η μελέτη διαιρείται σε τρία μέρη: Στο Α΄ Μέρος εξετάζεται το ανασκαφικό περιβάλλον και παρουσιάζονται τα ευρήματα που προέκυψαν από την ανασκαφή των τύμβων της Βελανιδέζας και της Πετρέζας. Οι δύο τύμβοι που ανέσκαψε ο Κυριακός Πιτάκης στα 1838 – 1839 στην Βελανιδέζα αποτελούν την αρχαιότερη ανασκαφική έρευνα τέτοιων μνημείων η οποία και έδωσε το έναυσμα για την επισταμένη μελέτη των αττικών τύμβων τα επόμενα χρόνια. Οι λεπτομερέστερες ανασκαφές του Βαλέριου Στάη άλλων δύο τύμβων στην Βελανιδέζα και την Πετρέζα κατέδειξαν πως η χρήση τους ξεκινά τον 6ο αι. π.Χ. και συνεχίζεται καθ’ όλη την διάρκεια του 5ου αι. π.Χ.Το Β΄ Μέρος καταλαμβάνει η λεπτομερής ανάλυση των ευρημάτων, κυρίως αγγείων, τόσο ως προς το σχήμα όσο και ως προς την εικονογραφία, ενώ στο Γ΄ Μέρος επιχειρείται μια συνολική θεώρηση του φαινομένου των ταφικών τύμβων στην αττική ύπαιθρο κατά τη διάρκεια της 1ης χιλιετίας π.Χ. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στον εντοπισμό των ταφικών τύμβων επί χάρτου και στα τοπογραφικά στοιχεία που προκύπτον. Συνολικά αναλύονται 101 ταφικοί τύμβοι η διάμετρος των οποίων κυμαίνεται από 2 έως 50 μ. καλύπτοντας από μία έως 80 ταφές. Εξετάζονται ο τρόπος κατασκευής των τύμβων, τα είδη και η διάταξη των ταφών που αυτός κάλυπτε, η διακόσμησή τους με γλυπτά ή στήλες και η πιθανή ύπαρξη επιτυμβίων επιγραφών. Συμπερασματικά σκιαγραφείται η εξέλιξη των αττικών ταφικών τύμβων και ερευνάται η πιθανή επίδραση πάνω σ’ αυτούς ιστορικών γεγονότων. Η παρουσία ταφικών τύμβων στην αττική ύπαιθρο σχετίζεται κυρίως με την ύπαρξη μεγάλης εγγείου ιδιοκτησίας εντός της οποίας υψώνονται τα μνημεία αυτά. Ο τύμβος, ως πολυδάπανο ταφικό μνημείο και σταθερό σημείο ταφής για πολλές γενιές με συχνές αναφορές στο έπος σχετίζεται άμεσα με την αριστοκρατική τάξη και βρίσκεται σε χρήση έως και τη Ρωμαϊκή περίοδο.