Αντιλήψεις εγκύων γυναικών για τη μητρότητα και το παιδί που κυοφορούν: η σχέση τους με την ύπαρξη προγεννητικών και επιλόχειων συμπτωμάτων και διαταραχών

Abstract

The purpose of this research is to study the risk factors and the women’s perceptions related to the onset of mental disorders or symptoms in a Greek population during perinatal period. In this longitudinal study, interviews and psychometric tools were administered in three different periods (last trimester of pregnancy, puerperium, and six months after labor) with the aim to explore the development and the changes that occur in the woman’s mental health during this time. A mixed design was used with qualitative and quantitative data so that there is an improved and deeper understanding of the results and the experience of perinatal period. In this study, thirty seven (37) pregnant women, from twenty four (24) to forty one (41) years of age (M.Ο=31,8, SD=4,06) who participated in the psychoeducational courses for parenthood at the Day Center for the Care of the Mental Health of Women (Postpartum Disorder), took part. The participants filled in the Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS), (Cox et al., 1987), the Beck Depression Inventory (BDI), (Beck & Beamesderfer, 1974), the State–Trait Anxiety Inventory (STAI), (Spielberger, 1983) and the Symptom Checklist-90-R, (Derogatis, 1977). Another tool, named ‘Life Changes’, was developed for this present study. This constitutes an amendment to the Life Events Inventory (Cochrane & Robertson, 1973) and allows participants to give a positive or negative rating (score) to the influence of situations and life changes. Finally, the Brisbane Mother – Baby Scale (Webster et al., 2003) was used with the aim to evaluate the neonate’s behaviour and the mother and child interaction during the initial period after birth. The interviews were semi-structured and the interview questions covered themes that referred to the experiences and difficulties of perinatal period, body image, relationship with the child, relationship with the partner, motherhood – parenthood, mother’s childhood and family relationships (bonds), broader support network, professional life and the woman’s satisfaction from life and future expectations. As a result of the hierarchical multiple regression analysis, percentages from 15% to 80,5% of the variance of depressive symptoms in different measurements of perinatal period, could be attributed and predicted by the influence of risk factors. The most important risk factors were the existence of coexisting symptoms, the visit in the past to a mental health professional, the relationship with the husband, the absence of emotional support by the woman’s father during childhood, the interpersonal sensitivity and the negative image of body. Also, percentages around 32,6% and 72,3% of the variance of anxiety symptoms in different measurements of perinatal period, could be attributed to the influence of risk factors with the most prevalent ones the difficulties during pregnancy, the co-existence of depressive symptoms, the difficulties in the relationship with the husband and the negative image of self as a mother. Pregnancy is the period which centers most symptoms mainly of depression and anxiety but also of the broader spectrum of mental disorders which diminish after birth. The findings of this study designate the importance of the problem and support the planning of prevention actions and interventions as well as the development of screening tools. These not only will screen for the existing symptoms but also for the risk factors which have high predictive value for the onset of symptoms in future.

Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η μελέτη των παραγόντων κινδύνου και των αντιλήψεων των γυναικών, που σχετίζονται με την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών ή συμπτωμάτων, σε πληθυσμό Ελληνίδων που διανύουν την περιγεννητική περίοδο. Η έρευνα είχε διαχρονικό σχεδιασμό, με χορήγηση ψυχομετρικών εργαλείων και συνεντεύξεων σε τρεις χρονικές περιόδους (τελευταίο τρίμηνο κύησης, λοχεία, έξι μήνες μετά τον τοκετό), προκειμένου να διερευνηθεί η πορεία και οι διαφοροποιήσεις που επισυμβαίνουν στην ψυχική υγεία της γυναίκας στην εν λόγω περίοδο. Εφαρμόστηκε συνάρθρωση ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων, για τη βελτίωσης της κατανόησης των αποτελεσμάτων και την εμβάθυνση στην εμπειρία της περιγεννητικής περιόδου. Στην έρευνα συμμετείχαν 37 γυναίκες 24 έως 41 ετών (Μ.Ο. ηλικίας= 31,8, Τ.Α=. 4,06) έγκυες που παρακολουθούσαν τα προγράμματα ψυχοπροφυλακτικής και γονεϊκότητας του Κέντρου Ημέρας για τη Φροντίδα της Ψυχικής Υγείας της Γυναίκας (επιλόχεια διαταραχή). Οι συμμετέχουσες συμπλήρωσαν τις κλίμακες Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS), (Cox et al., 1987), Beck Depression Inventory (BDI), (Beck & Beamesderfer, 1974), State–Trait Anxiety Inventory (STAI), (Spielberger, 1983), Symptom Checklist-90-R, (Derogatis, 1977). Επίσης, για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας κατασκευάστηκε ένα εργαλείο που ονομάστηκε «Αλλαγές Ζωής», το οποίο αποτελεί μια τροποποίηση του Life Events Inventory (Cochrane & Robertson, 1973), που δίνει τη δυνατότητα στις συμμετέχουσες να βαθμολογούν θετικά ή αρνητικά την επίδραση των γεγονότων και των αλλαγών της ζωής. Τέλος, χρησιμοποιήθηκε η Brisbane Mother – Baby Scale (Webster και συν., 2003), για την εκτίμηση της συμπεριφοράς του νεογνού και της αλληλεπίδρασης μητέρας – παιδιού το πρώτο διάστημα μετά τον τοκετό. Οι συνεντεύξεις ήταν ημιδομημένες και οι ερωτήσεις τους καλύπτουν θεματικές που αφορούν την εμπειρία και τις δυσκολίες της περιγεννητικής περιόδου, την εικόνα του σώματος, τη σχέση με το παιδί, τη σχέση με τον σύντροφο, τη μητρότητα – γονεϊκότητα, τα παιδικά χρόνια της γυναίκας και τις σχέσεις με τους γονείς, το ευρύτερο υποστηρικτικό δίκτυο, την εργασιακή απασχόληση και την ικανοποίηση από τη ζωή και τις προσδοκίες της γυναίκας για το μέλλον. Από την ιεραρχική ανάλυση πολλαπλής παλινδρόμησης προκύπτει ότι, ποσοστά που κυμαίνονται από 15% έως και 80,5% της διασποράς των καταθλιπτικών συμπτωμάτων στις διάφορες μετρήσεις της περιγεννητικής περιόδου, μπορούν να αποδοθούν και να προβλεφθούν στην επίδραση παραγόντων κινδύνου, με σημαντικότερους την ύπαρξη συνοδών συμπτωμάτων, την επίσκεψη σε ειδικό ψυχικής υγείας στο παρελθόν, τη σχέση με τον σύζυγο, την απουσία συναισθηματικής υποστήριξης από τον πατέρα της γυναίκας στα παιδικά της χρόνια, της διαπροσωπικής ευαισθησίας, της αρνητικής εικόνας του σώματος. Επίσης, ποσοστά που κυμαίνονται από 32,6% έως και 72,3% της διασποράς των αγχωδών συμπτωμάτων στις διάφορες μετρήσεις της περιγεννητικής περιόδου, μπορούν να αποδοθούν στην επίδραση παραγόντων κινδύνου, με σημαντικότερους την ύπαρξη δυσκολιών κατά την κύηση, την ύπαρξη συνοδών καταθλιπτικών συμπτωμάτων, τις δυσκολίες τη σχέση με τον σύζυγο και την αρνητική εικόνα του εαυτού ως μητέρας. Η κύηση είναι η περίοδος με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση συμπτωμάτων κυρίως αγχωδών και καταθλιπτικών, αλλά και από το ευρύτερο φάσμα των ψυχικών διαταραχών, τα οποία σημειώνουν ύφεση μετά τον τοκετό. Τα ευρήματα αναδεικνύουν την κρισιμότητα του προβλήματος και υποστηρίζουν τον σχεδιασμό δράσεων πρόληψης και παρέμβασης, και τη δημιουργία εργαλείων ανίχνευσης, που δεν θα ανιχνεύουν μόνο τα υπάρχοντα συμπτώματα, αλλά και τους παράγοντες κινδύνου που έχουν υψηλή προβλεπτική ισχύ για την εμφάνιση συμπτωμάτων στο μέλλον.