Κωνσταντίνος Μανασσής, Οδοιπορικόν: κριτική έκδοση - μετάφραση - σχόλια

Abstract

The subject of the present thesis is the so-called Hodoiporikon (Itinerary), a poem by Constantine Manasses, a well-known learned man of the 12th century, in which the poet recites his impressions from his trip to the Holy Land, as a member of the delegation that was sent there, with the purpose of finding a bride for the Emperor Manuel Komnenos. The thesis is divided into three parts: Introduction, Critical Edition-Translation and Commentary. In the first part we deal initially with the life of Manasses and the historical background of the poem. Then, an attempt is being made to see the Hodoiporikon as part of the literary milieu of the 12th century, inasmuch the highly lyrical tone of the poem, the narrator’s distaste for trips and the constant invocation of Constantinople allow us to correlate the work with the epistolographic and novelistic production of the era, as well as with the theatra (literary salons). In the final chapters of the Introduction we deal with issues of text editing and metrical analysis. The second part comprises the critical edition of the text, which differs from the one provided by K. Horna (1904) in several points, by also taking into consideration a manuscript that was unknown to the previous editor. The edition is accompanied by a prose translation. An effort has been made to remain faithful to the original text. The edition is followed by a commentary on historical, textual, metrical and linguistic aspects of the poem. The study is completed by 3 indices (of proper nouns, passages and text words).

Το αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι το λεγόμενο Ὁδοιπορικόν, ποίημα του Κωνσταντίνου Μανασσή, γνωστού λογίου του 12ου αι., στο οποίο ο ποιητής εκθέτει τις εντυπώσεις του από το ταξίδι του στους Αγίους Τόπους, ως μέλος της πρεσβείας που στάλθηκε εκεί, με σκοπό την εξεύρεση νύφης για τον αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνό. Η εργασία χωρίζεται σε τρία μέρη: Εισαγωγή, Κριτική έκδοση-Μετάφραση και Σχόλια. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται κατ’ αρχάς ο βίος του Μανασσή και το ιστορικό υπόβαθρο του ποιήματος. Κατόπιν, επιχειρείται η ένταξη του Ὁδοιπορικοῦ στη λογοτεχνική ατμόσφαιρα του 12ου αι., καθώς ο εξομολογητικός τόνος του, η αποστροφή του αφηγητή για τα ταξίδια και η συνεχής επίκληση της Κωνσταντινούπολης μας επιτρέπουν τη συσχέτιση του ποιήματος με την επιστολογραφική και μυθιστορική παραγωγή της εποχής, καθώς και με τον τα λεγόμενα θέατρα (λογοτεχνικοί κύκλοι). Τα τελευταία κεφάλαια της Εισαγωγής περιέχουν ζητήματα έκδοσης και μετρικής ανάλυσης του ποιήματος. Το δεύτερο μέρος αποτελείται από την κριτική έκδοση του κειμένου, η οποία διαφοροποιείται σε αρκετά σημεία από εκείνη του K. Horna (1904), ενώ έχει λάβει υπόψη της και ένα χειρόγραφο που ο προηγούμενος εκδότης αγνοούσε. Η έκδοση συνοδεύεται από πεζή μετάφραση, στην οποία προσπαθήσαμε να μείνουμε, στο μέτρο του δυνατού, πιστοί στα λεπτά νοήματα που προσπαθεί να μεταδώσει ο ποιητής. Της έκδοσης έπονται σχόλια πραγματολογικής, ερμηνευτικής, μετρικής και λεξιλογικής υφής. Την εργασία ολοκληρώνουν 3 ευρετήρια (κυρίων ονομάτων, χωρίων και λέξεων του κειμένου).