Business Clusters in the Service Sector: Multicriteria Analysis and Modeling

Abstract

Business clusters have been associated with innovation capacity and are assumed to confer competitive advantages to their members and their regions. The current thesis is that clusters confer distinct advantages to their members via knowledge management, knowledge spillovers and intellectual capital primarily based on tacit knowledge. Despite mixed empirical evidence to support these claims, business clusters remain at the forefront of regional development policies. As ambiguities in defining clusters and identifying their members and their borders prevent accurate policy evaluation, the objective should be to develop well-designed, well-monitored pilot studies so that a body of evidence can be amassed and used for meta-studies. It is apparent that there will not be a single unifying theory for business clusters. Success factors depend upon a multitude of issues and clusters seem to behave differently in different parts of the world, in different economies and in different stages of their development.A significant contribution of this dissertation is thus the shift of the focus from mere spatial proximity to the flow of information in business networks and the production, dissemination and absorption of knowledge (knowledge management). In this context, information flow in business clusters is aided and abetted by spatial proximity but the flow itself is the important success factor.Intellectual capital –from intellectual property and patents through staff technical skills to relationships and networking with customers– has been identified as the key variable of information flow and thus as a source of competitive advantage. The key conjecture is that intellectual capital is more likely to be the key source of a firm’s competitive advantage than tangible resources. Yet in this case as well the empirical evidence on the causal relationship between intellectual capital and organizational value has provided mixed results. This is due to the fact that intellectual capital is a complex phenomenon of interactions, transformations and complementarities. Divergent, even suspect, standards of recording intellectual capital practices worldwide and forced generalizations across business sectors and regions at varied stages of development do exasperate the problem. A key hypothesis of this dissertation is that intellectual capital has distinctly different characteristics for service or manufacturing firms, for small and medium enterprises or large multinational corporations and for firms operating in advanced or developing economies. The dissertation is based on a meta-analysis or meta-study framework of the research literature of the last 14 years (2000-2013). The results of the meta-analysis/meta-study shed new light to the basic hypotheses set forth by the dissertation. In this context, the major contributions of the dissertation include:- supporting evidence regarding the key conjecture that intellectual capital is more likely to be the key source of a firm’s competitive advantage than tangible resources;- individual conclusions regarding the validity of the conjecture across the major dichotomies of industry sector, company size, stage of the economy and level of clustering;- validation of the hypothesis that the advantage of clusters, if there is one, has to do with information flows, intellectual capital and knowledge management;- customization of the results obtained for business clusters in the service sector.

Οι συνεργατικοί σχηματισμοί (clusters) υποτίθεται ότι παρέχουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στα μέλη τους και στις περιφέρειες τους. Η κοινή θεώρηση είναι ότι τα πλεονεκτήματα αυτά είναι κατά κύριο λόγο απόρροια της γεωγραφικής συγκέντρωσης. Σωρεία εμπειρικών μελετών δεν έχει καταφέρει να προσφέρει ισχυρά στοιχεία για την υποστήριξη αυτών των ισχυρισμών, παρά μόνον να αναδείξει την συσχέτιση της συμμετοχής σε επιχειρηματικές συστάδες με την αυξημένη ικανότητα καινοτομίας των μελών τους.Σκοπός αυτής της διδακτορικής διατριβής είναι να συνεισφέρει στην μελέτη των συστάδων και στην μοντελοποίησης (modeling) του σύνθετου αυτού φαινομένου και στην αναγνώριση των παραγόντων (κριτήρια/μεταβλητές – variables) επιτυχίας. Η προσέγγιση της διατριβής απέχει από την συνήθη προσέγγιση των επιχειρηματικών συστάδων και επιχειρεί να αναδείξει τους λόγους για τους οποίους οι κλασσικές εμπειρικές μελέτες δεν απέφεραν σημαντικά αποτελέσματα.Η κύρια υπόθεση εργασίας της διατριβής είναι ότι οι συνεργατικοί σχηματισμοί είναι πρώτιστα δίκτυα μεταφοράς πληροφορίας. Παρέχουν δηλαδή πλεονεκτήματα στα μέλη τους μέσω της διαχείρισης της γνώσης (knowledge management) και της διάχυσης γνώσεων (knowledge spillover). Η υπόθεση αυτή οδηγεί σε μια ανάλυση των clusters από διαφορετική σκοπιά μεταφέροντας την έμφαση από την απλή γεωγραφική συγκέντρωση στην ποιότητα ροής της πληροφορίας. Η γεωγραφική συγκέντρωση μοιάζει να έχει ένα δεύτερο, έμμεσο λόγο, κυρίως μέσω της διευκόλυνσης μεταφοράς της πληροφορίας. Ο κύριος παράγοντας επιτυχίας φαίνεται να είναι η συσσώρευση γνωσιακού κεφαλαίου (intellectual capital). Το μεθοδολογικό αυτό πλαίσιο αναδεικνυεί το διανοητικού κεφάλαιο και την διαχείριση του ως ουσιώδες κριτήριο επιτυχίας. Η ερμηνευτική θεώρηση των επιχειρηματικών συστάδων μέσα από την οπτική του διανοητικού κεφαλαίου στηρίζεται μερικά στην αντίληψη ότι το κεφάλαιο αυτό αποτελεί από μόνο του ισχυρό παράγοντα δημιουργίας αξίας (value creation) για μια επιχείρηση. Η συσχέτιση γνωσιακού κεφαλαίου και δημιουργίας αξίας για την επιχείρηση έχει μελετηθεί εκτεταμένα στην βιβλιογραφία και υπάρχει πληθώρα σοβαρών μελετών πάνω στο θέμα αυτό. Η αντιφατικότητα των αποτελεσμάτων μπορεί να εξηγηθεί μερικά από ασάφειες τόσο στον ορισμό του διανοητικού κεφαλαίου όσο και στην παραμετροποίηση της δημιουργίας αξίας. Η εξήγηση πιθανότατα όμως είναι ότι δεν μπορεί να υπάρξει μια ενιαία γενική θεωρία του γνωσιακού κεφαλαίου και της σημασίας του για την δημιουργίας αξίας. Η εξήγηση αυτή αποτελεί υπόθεση εργασίας της διατριβής αυτής. Συγκεκριμένα, η συσχέτιση γνωσιακού κεφαλαίου και δημιουργίας αξίας φαίνεται να έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά σε διαφορετικά μέρη του κόσμου, σε διαφορετικές οικονομίες, σε διαφορετικούς επιχειρηματικούς τομείς και σε διαφορετικά μεγέθη επιχειρήσεων.Μέσα στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρεί να αξιοποιήσει τον μεγάλο όγκο των διαθέσιμων συγκριτικών μελετών διεθνώς για να τεκμηριώσει (ή να απορρίψει) τις υποθέσεις εργασίας που ορίστηκαν προηγουμένως. Σε πρώτη φάση, η αποδελτίωση και ποιοτική ανάλυση των σχετικών μελετών καθώς και ή έρευνα πεδίου ανέδειξε τους άξονες/μεταβλητές•βιομηχανική παραγωγή – υπηρεσίες, •ώριμες οικονομίες – αναδυόμενες οικονομίες, •μικρομεσαίες επιχειρήσεις – μεγάλες/πολυεθνικές επιχειρήσεις•μεμονωμένες επιχειρήσεις – επιχειρήσεις σε συνεργατικούς σχηματισμούςως σημαντικές διχοτόμους του προβλήματος.Σε δεύτερη φάση, η ποσοτική ανάλυση των σχετικών μελετών σε ένα οργανωμένο πλαίσιο μετα-ανάλυσης ανέδειξε τις συσχετίσεις μεταξύ των μεταβλητών που τεκμηριώνουν τις υποθέσεις εργασίας της διατριβής.Οι δύο βασικές υποθέσεις εργασίας της διδακτορικής διατριβής, •η συσχέτιση διανοητικού κεφαλαίου και δημιουργίας αξίας έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά σε διαφορετικές οικονομίες, επιχειρηματικούς τομείς και μεγέθη επιχειρήσεων και •η γεωγραφική συγκέντρωση αποτελεί μάλλον δευτερογενή παράγοντα επιτυχίας για τις επιχειρηματικές συστάδες, και μάλιστα του τομέα των υπηρεσιών, στο βαθμό που διευκολύνει την ροή της πληροφορίαςπαρουσιάστηκαν λεπτομερώς σε διάφορα διεθνή φόρα και αποτελούν την πρωτοτυπία και την συνεισφορά της διατριβής αυτής στην πρόοδο της επιστήμης.Κομβικό σημείο αναφοράς αποτελεί το 1st International Workshop του Global Knowledge Survey Research Network (Leeds, 15-19 Ιουλίου 2013), όπου 36 προσκεκλημένοι διεθνείς εταίροι συναποφάσισαν τον νέο Ερευνητικό Οδικό Χάρτη στη Διαχείριση Γνώσης. Σημαντική συνεισφορά της διατριβής αποτελεί και η μεθοδολογία που αναπτύχθηκε για την οργάνωση και ολοκλήρωση της μετα-μελέτης (metastudy). Η μεθοδολογία αυτή στηρίχθηκε σε ανάλογες προσεγγίσεις από τον χώρο της ιατρικής και της βιολογίας αλλά η πρωτοτυπία της βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο οι συνεχείς «στρογγυλοποιήσεις» (continuous averaging) μειώνουν την επίδραση του θορύβου και της τυχαιότητας και επιτρέπουν την ανάδειξη μόνο ισχυρών τάσεων.