Νόμος και Χάρις: κανονική και ηθική θεώρηση

Abstract

This doctoral dissertation studies the canons and commandments of the Church in relation to the ethical perfection of the faithful. It especially focuses on the presuppositions for the implementation and success of their foundational goal, which is the salvation of mankind and theosis by grace. It emphasizes the cause that led to the failure of the Law of the Old Testament. It was not the nature of the Law and the commandments which resulted from it, but the psychosomatic weakness of human beings to adhere to it. In this way, the good law which was given by God was transformed into a curse. The research particularly emphasizes that the aim of the ethical commandments of the Old and New Testament are the same, that is, the restraint of the faithful from any ethical deviation. Nevertheless, this aim proved that it can be carried out only with the aid of the sanctifying Grace of God, which strengthens a person in his/her spiritual struggle and when his/her psychosomatic strength is insufficient. Also, the therapeutic character of the sacred mysteries is examined. The application of the canons, either with exactness or economy, in the life of the Church and their validity in relation to the pastoral needs of the era in which they were introduced is discussed. The development of the theme in the first two chapters (1. “The Law in the Old Testament and 2. “Jesus: the Fulfillment of the Law) is based in the patristic hermeneutical tradition of biblical passages and in the related more recent bibliography. The third chapter (“A Church of Grace, its Laws and the Spirit of its Canons”) is based in the canonical tradition of the Church up to the 9th century, the interpreters of the canons and contemporary canon law research, while the fourth (“The Divine Grace Offered through the Holy Mysteries and the Canonical and Ethical Presuppositions of Participation of the Faithful”) is supported by the patristic tradition, the canonical tradition of the church and modern studies concerning Christian Ethics. The methodology of the research showed us the indissoluble bond between Canon Law and Ethics, as well as the salvific role of the Grace of God in the mystery of the Church, where salvation is offered freely and human weakness is no longer a barrier for ethical perfection.

Η διδακτορική εργασία εξετάζει τους κανόνες και τις διατάξεις της Εκκλησίας σε σχέση με την ηθική τελείωση των πιστών. Ειδικότερα ερευνά τις προϋποθέσεις της εφαρμογής τους και την επιτυχία του θεμελιώδους στόχου τους, που είναι η σωτηρία των ανθρώπων και η κατά χάριν θέωση. Τονίζεται ότι το αίτιο που οδήγησε στην αποτυχία του Νόμου της Π. Διαθήκης, δεν ήταν η φύση τους, αλλά η ψυχοσωματική αδυναμία των ανθρώπων, για να τους τηρήσουν. Με αυτόν τον τρόπο ο αγαθός νόμος που δόθηκε από το Θεό μεταβλήθηκε σε κατάρα. Ειδικότερα τονίζεται ότι ο σκοπός των ηθικών εντολών της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης είναι ο ίδιος, δηλαδή η συγκράτηση των πιστών από οποιαδήποτε ηθική παρεκτροπή. Ωστόσο ο σκοπός αυτός απεδείχθη ότι μπορεί να επιτελεσθεί μόνον με την ενίσχυση της εξαγιαστικής Χάριτος του Θεού, η οποία ενισχύει τον πνευματικό αγώνα του ανθρώπου, του οποίου οι ψυχοσωματικές τους δυνάμεις είναι ανεπαρκείς. Επίσης εξετάζεται ο θεραπευτικός χαρακτήρας των ιερών μυστηρίων, συζητείται η κατ᾿ ακρίβειαν ή κατ᾿ οικονομίαν εφαρμογή των κανόνων στη ζωή της Εκκλησίας, όπως επίσης και η ισχύς τους σε συνάρτηση με τις ανάγκες της εποχής στην οποία θεσπίστηκαν. Η διαπραγμάτευση του θέματος στα δύο πρώτα κεφάλαια της εργασίας (Α’ «Ο Νόμος στην Παλαιά Διαθήκη» και Β’ «Ο Ιησούς το πλήρωμα του Νόμου») βασίστηκε στην πατερική ερμηνευτική παράδοση των βιβλικών κειμένων και στη σχετική νεώτερη βιβλιογραφία. Το τρίτο («Εκκλησία της Χάριτος, η νομοθεσία της και το πνεύμα των κανόνων της») εδράζεται στην κανονική παράδοση της Εκκλησίας μέχρι τον 9ο αιώνα, στους ερμηνευτές των κανόνων και στη σύγχρονη νομοκανονική έρευνα, ενώ το τέταρτο («Η δια των ιερών μυστηρίων προσφερόμενη θεία Χάρις και οι κανονικές και οι ηθικές προϋποθέσεις μετοχής των πιστών») στηρίχθηκε στη Πατερική Παράδοση, στη νομοκανονική παράδοση της Εκκλησίας και στις νεώτερες μελέτες γύρω από τη χριστιανική ηθική. Η μεθοδολογία της έρευνάς μας ανέδειξε τον άρρηκτο δεσμό Κανονικού Δικαίου και Ηθικής, όπως επίσης και τον σωτηριώδη ρόλο της χάριτος του Θεού μέσα στο μυστήριο της Εκκλησίας, όπου η σωτηρία προσφέρεται δωρεάν και οι ανθρώπινες αδυναμίες δεν αποτελούν πλέον εμπόδιο για την ηθική τελείωση.