Από τον στόχο της συμφιλίωσης στην ένοπλη αναμέτρηση: το ΕΑΜ Χίου (1943-1948): οργανώσεις, έντυπα και δικαστικές υποθέσεις

Abstract

The purpose of this doctorate is to question all those reasons that forced the political organization of The National Front of Liberation (EAM)) in Chios, to ignore the policy of the main organization in Athens. The latter, was forcing its branches party to apply the plan “Limnes” (Limnes means lake; it was a code name for a plan according to which, the military part of The National Front of Liberation. would create a territory in northern Greece that would be their mane base). The first leadership of the local party in Chios was trying to avoid conflict with the authorities and indicated the lack of justice using all the legal channels it had. The combined pressure from the authorities and the local police, as well as the fact that the party’s leadership was arrested and another one took its place, led to civil war and consequently to the end of EAM on the island. The methodology is based on the reconstruction of the events of that period by studying articles from newspapers that express all the political parties that were active on the island. The research examines the social actions of E.A.M. and their impact on Chios society. Finally, the study conducts an in-depth analysis on a number of court cases with the aim to demonstrate the reactions of the formal regime against the actions of EAM within all the court cases that took place against articles or actions of Chios left party.

Το ΕΑΜ Χίου κατάφερε, αμέσως μετά την απελευθέρωση, να καθιερώσει μια αντίληψη δημοκρατικής διαχείρισης της εξουσίας στο νησί παρέχοντας τη δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλιών σε τοπικό επίπεδο από τα κατά τόπους εαμικά στελέχη χωρίς αποκλεισμούς και διαχωρισμούς μεταξύ των διαστρωματώσεων του πληθυσμού. Αργότερα, παράλληλα με τη άφιξη των απεσταλμένων γενικών διοικητών Αιγαίου στο νησί, η τοπική οργάνωση αναγκάζεται να παραδώσει τις εξουσίες που είχε αναλάβει και σταδιακά παραγκωνίζεται από όλους τους χώρους της δημόσιας πολιτικής ζωής με στοχευμένες δράσεις της πολιτικής, δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας. Επιπροσθέτως η πίεση προς τα στελέχη αυξάνει τόσο εκ των γεγονότων που λάμβαναν χώρα στην Ελλάδα όσο και εκ των αποφάσεων των κεντρικών πολιτικών οργάνων του ΚΚΕ.Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τη δράση του ΕΑΜ της Χίου σε δύο περιόδους.Στην πρώτη περίοδο η ηγετική ομάδα κρατούσε την οργάνωση στα πλαίσια της νομιμότητας ακολουθώντας τις γραμμές του 7ου συνεδρίου, μένοντας μακριά από συγκρούσεις. Προσπαθούσε, κινούμενη εντός των ορίων της νομιμότητας (με επιτροπές διαμαρτυρίας, διαβήματα προς τις αρχές και ειρηνικά συλλαλητήρια), να συντηρήσει την εκπροσώπηση του εαμικού κινήματος στα πολιτικά δρώμενα της Χίου. Η προσπάθεια αυτή δεν κατέστη δυνατό να ευοδωθεί καθώς στο νησί κυριαρχούσε η κρατική αυθαιρεσία και η βία από φορείς εξουσίας και ακροδεξιά στοιχεία. Από τα μέσα μάλιστα του 1946 οπότε η κυβέρνηση Τσαλδάρη υιοθέτησε το Γ' ψήφισμα, η κατάσταση οξύνεται ακόμη περισσότερο και οι δράσεις ενάντια στο εαμικό κίνημα αυξάνουν με γεωμετρική πρόοδο. Τον Οκτώβριο του 1947 τα στελέχη της ηγεσίας δικάζονται σε δεύτερο βαθμό στα δικαστήρια της Σύρου. Η παρατεταμένη φυλάκισή τους καθώς και η άφιξη στο νησί του Χαράλαμπου Κανόνη με σκοπό να υλοποιήσει τις αποφάσεις της Γ' Ολομέλειας, ήταν οι αιτίες που οδήγησαν, σε ραγδαίες εξελίξεις στο εσωτερικό του ΕΑΜ Χίου και στη δημιουργία μιας τριανδρίας, αποτελούμενης από τους, Μιχάλη Βοριά, Δημήτρη Ευαγγελινό και Γιώργη Μαυράκη.Έτσι αρχίζει η δεύτερη περίοδος κατά την οποία η νέα ηγεσία της οργάνωσης, με την καθοδήγηση του Χαράλαμπου Κανόνη, ανέλαβε την οργανωτική ανασυγκρότηση και τον πολιτικό επαναπροσανα¬τολισμό του εαμικού κινήματος στη Χίο. Μέσα σε κλίμα ευρύτατων συλλήψεων Αριστερών (αρχές του Φλεβάρη του 1948) με την κατηγορία της επικινδυνότητας για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια ανελήφθη το ρίσκο μιας ένοπλης εξέγερσης καθώς πλέον η Αριστερά στο νησί είχε τεθεί εκτός νομιμότητας. Η εκδοχή του εμφυλίου στη Χίο με τα πενιχρά μέσα που η Αριστερά διέθετε και με την ανύπαρκτη γνώση στρατηγικής και οργάνωσης, ήταν καταδικασμένη πριν καν ξεκινήσει.Οι Αριστεροί του νησιού είχαν να διαλέξουν μεταξύ της αναμονής για τη σύλληψή τους, της ανοχής απέναντι στη βία από τα όργανα των αρχών εις βάρος τους ή της ένοπλης εξέγερσης.Η μεθοδολογία της έρευνας επικεντρώθηκε στην ανασύσταση των γεγονότων της περιόδου μέσω της αρθρογραφίας που ανέπτυσσαν τα κόμματα που εκπροσωπούνταν στην χιακή κοινωνία, των δράσεων της Αριστεράς στη Χίο και τον αντίκτυπο που αυτές είχαν στο νησί, καθώς και στην έρευνα δικαστικών υποθέσεων της περιόδου που καταδεικνύουν την αντίδραση της επίσημης εξουσίας απέναντι στις δράσεις του ΕΑΜ.