Δημόσια κατανόηση των φυσικών επιστημών: η περίπτωση της αστρονομίας

Abstract

GOALSPrimary goals of this dissertation are: To investigate the significance, for the modern citizen, of the publicunderstanding of Science in general and of Astronomy in particular. To investigate the current level of public understanding of Science in Greece.Secondary goals are: To explore the question: what is Science? To find out factors which hinder public understanding of Science and suggestactions to promote it.METHODSIn quest for answers to the question “What is Science?” a critical review of theliterature is carried out and the main epistemological trends are discussed.Next, arguments are presented for the significance of public understanding ofScience as a survival tool and as light revealing the beauty of the physical world. Thesignificance of public understanding of Astronomy, in particular, is discussed in aseparate chapter.The estimation of the current level of public understanding of Science in Greece iscarried out by considering the results of international surveys (which include Greece)such as Eurobarometer and PISA as well as the results of four surveys we haveconducted for this purpose in the Aristotle University of Thessaloniki.Based on these surveys as well as on literature, we find out factors which hinderpublic understanding of Science and suggest, accordingly, actions to promote it.RESULTSCurrent level of public understanding of Science in GreeceThe surveys we have conducted in the Aristotle University of Thessaloniki showedserious misconceptions, lack of understanding of physical mechanisms, absence ofcritical thinking and, largely, acceptance of astrological assertions. On this grounds,and also taking into account the results of Eurobarometer and PISA surveys, weconclude that the current level of public understanding of Science (and Astronomy inparticular) in Greece is low.Possible causesFunctional illiteracy and bad performance in Language and Mathematics hinderpublic understanding of Science. Moreover, it has been found that the significance ofpublic understanding of Science is not properly appreciated in Greece, which meansthere is no motive for understanding Science. The downgrade of the Astronomycourse in secondary education does not help public understanding of Astronomy.General conclusionScience in not the revelation of absolute truth, nevertheless it has great significancefor modern humans. Public understanding of Science in general, and of Astronomy inparticular, is essential within the frame of modernity, which urgently calls foralertness, awareness, personal responsibility and mature collective decisions.However, the current level of public understanding of Science in general, and ofAstronomy in particular, in Greece is low. Possible causes and possible solutions aresuggested. Public understanding of Science depends on social goals and politicalactions.

ΣΚΟΠΟΙΒασικοί σκοποί αυτής της διατριβής είναι: Να διερευνήσει τη σημασία, για τον σημερινό πολίτη, της δημόσιας κατανόησηςτων Φυσικών Επιστημών γενικά και της Αστρονομίας ειδικότερα. Να διερευνήσει το επίπεδο της δημόσιας κατανόησης των Φυσικών Επιστημώνστη χώρα μας σήμερα.Δευτερεύοντες σκοποί είναι: Να εξετάσει το ερώτημα: τι είναι επιστήμη; Να εντοπίσει τους παράγοντες που παρακωλύουν τη δημόσια κατανόηση τωνΦυσικών Επιστημών και να προτείνει δράσεις που θα την προαγάγουν.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣε αναζήτηση απαντήσεων στο ερώτημα «Τι είναι επιστήμη;», γίνεται κριτικήμελέτη της βιβλιογραφίας και συζήτηση των κύριων επιστημολογικών ρευμάτων.Στη συνέχεια διατυπώνονται επιχειρήματα για τη σημασία της δημόσιαςκατανόησης των Φυσικών Επιστημών ως εργαλείου επιβίωσης αλλά και ως φωτόςπου αποκαλύπτει το κάλλος του φυσικού κόσμου. Ειδικότερα, η σημασία τηςδημόσιας κατανόησης της Αστρονομίας εξετάζεται σε ξεχωριστό κεφάλαιο.Η διερεύνηση του επιπέδου της δημόσιας κατανόησης των Φυσικών Επιστημών στηχώρα μας σήμερα γίνεται με την εξέταση των αποτελεσμάτων αφενός των διεθνών(που περιλαμβάνουν και την Ελλάδα) ερευνών Ευρωβαρόμετρο και PISA καιαφετέρου τεσσάρων δικών μας ερευνών, που έχουμε πραγματοποιήσει στο ΑΠΘγια τον σκοπό αυτό.Με βάση τις παραπάνω έρευνες, αλλά και τη βιβλιογραφία, εντοπίζονταιπαράγοντες που παρακωλύουν τη δημόσια κατανόηση των Φυσικών Επιστημών καιπροτείνονται, αντίστοιχα προς αυτούς, δράσεις που θα την προαγάγουν.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕπίπεδο της δημόσιας κατανόησης των Φυσικών Επιστημών στην Ελλάδα σήμεραΟι έρευνες που διεξαγάγαμε στο ΑΠΘ έδειξαν, σε μεγάλο ποσοστό, σημαντικέςπαρανοήσεις, έλλειψη κατανόησης των φυσικών μηχανισμών, απουσία κριτικήςσκέψης και αποδοχή ισχυρισμών της αστρολογίας. Με βάση τα παραπάνω, αλλάκαι με βάση τα αποτελέσματα των διεθνών ερευνών Ευρωβαρόμετρο και PISA,κρίνεται ότι το επίπεδο της δημόσιας κατανόησης των Φυσικών Επιστημών (και τηςΑστρονομίας ειδικότερα) στην Ελλάδα σήμερα είναι χαμηλό.Πιθανές αιτίεςΟ λειτουργικός αναλφαβητισμός και οι κακές επιδόσεις σε Γλώσσα και Μαθηματικάείναι ανασταλτικοί παράγοντες για τη δημόσια κατανόηση των ΦυσικώνΕπιστημών. Εξάλλου, διαπιστώνεται ότι δεν είναι επαρκώς αντιληπτή η αξία τηςδημόσιας κατανόησης των Φυσικών Επιστημών για τον πολίτη σήμερα, επομένωςλείπει και το κίνητρο. Η υποβάθμιση του μαθήματος της Αστρονομίας στηδευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν βοηθάει στη δημόσια κατανόηση της Αστρονομίας.Γενικό συμπέρασμαΑν και οι Φυσικές Επιστήμες δεν εκφράζουν την απόλυτη αλήθεια, η σημασία τουςγια τον σύγχρονο άνθρωπο είναι μεγάλη. Η δημόσια κατανόηση των ΦυσικώνΕπιστημών γενικά και της Αστρονομίας ειδικότερα είναι απαραίτητη στο πλαίσιοτης νεωτερικότητας, το οποίο επιτείνει την ανάγκη εγρήγορσης, ενημερότητας,προσωπικής ευθύνης και ώριμων συλλογικών αποφάσεων. Ωστόσο, η δημόσιακατανόηση των Φυσικών Επιστημών γενικά και της Αστρονομίας ειδικότεραβρίσκεται σε χαμηλό επίπεδο στην Ελλάδα σήμερα. Εντοπίζονται πιθανές αιτίες τουπροβλήματος και πιθανοί τρόποι αναβάθμισης της δημόσιας κατανόησης τωνΦυσικών Επιστημών. Προκύπτει ότι η δημόσια κατανόηση των Φυσικών Επιστημώνείναι συνάρτηση κοινωνικών στοχεύσεων και πολιτικού σχεδιασμού.