Διερεύνηση των διδακτικών και μαθησιακών πρακτικών στο δημοτικό σχολείο στο πλαίσιο διαθεματικών project με βάση τα μαθηματικά

Abstract

Στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής μας επιχειρήθηκε η παρατήρηση τεσσάρων τάξεωνδημοτικών σχολείων, που υλοποίησαν στη σχολική τους πράξη διαθεματικές δραστηριότητες -project με βάση τα μαθηματικά, κατά τη διάρκεια των διδακτικών ωρών της ευέλικτης ζώνης. Οιθεματικές των διαθεματικών project ήταν τα «Θέματα Διατροφής» και η «Κυκλοφοριακή Αγωγή».Σκοπός της έρευνάς μας, μέσα στο νέο μαθησιακό πλαίσιο της διδασκαλίας τωνμαθηματικών δια μέσου διαθεματικών project, είναι η διερεύνηση των διδακτικών και μαθησιακώνπρακτικών, των δασκάλων και των μαθητών αντίστοιχα. Επειδή ο σκοπός της εργασίας μας, μέσααπό τη διερεύνηση των πρακτικών, συμπεριλαμβάνει και τον εντοπισμό των πιθανών αλλαγώνστην παραδοσιακή πρακτική των δασκάλων και των μαθητών, παρατηρήσαμε τις τέσσερις τάξεις,όχι μόνο στη διάρκεια των ωρών της ευέλικτης ζώνης κατά τη διαθεματική προσέγγιση, αλλά καικατά τη διάρκεια του τυπικού μαθήματος των μαθηματικών, πριν και μετά από την εφαρμογή τουδιαθεματικού προγράμματος. Με αυτόν τον τρόπο, μέσα από τη σύγκριση των δεδομένων τηςπαρατήρησης, αναμέναμε να εντοπίσουμε τις ενδεχόμενες αλλαγές.Η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθείται είναι καθαρά ποιοτική και βασίζεται αφενόςστη συμμετοχική παρατήρηση, με δάνεια στοιχεία από την εθνογραφική μεθοδολογία και τηνέρευνα δράσης και αφετέρου στη μελέτη περιπτώσεων, όπου ως περιπτώσεις θεωρούνται οιτέσσερις σχολικές τάξεις που παρατηρήσαμε. Με καθημερινή παρατήρηση στην τάξη συλλέγονταιεμπειρικά δεδομένα και ακολουθεί η περιγραφή τους. Στη συνέχεια η ανάλυση, η σύγκριση κι ηκατηγοριοποίηση των δεδομένων, οδηγεί στην ανάδυση θεματικών κατηγοριών και στην εξαγωγήσυμπερασμάτων και ερωτημάτων.Τα συμπεράσματα που αναδύονται είναι αρκετά ελπιδοφόρα, αφού εμφανίζονται δειλά,μερικές ενδείξεις αλλαγής, έστω και πρόσκαιρης, του παραδοσιακού τρόπου διδασκαλίας καιμάθησης των μαθηματικών. Συγκεκριμένα διαπιστώσαμε ότι αναδύθηκαν σταδιακά, οι ακόλουθεςμεταβολές στη διδακτική πρακτική των τεσσάρων δασκάλων και στη μαθησιακή στάση τωνμαθητών τους: Τα παιδιά χωρίς να κάνουν τυπικό μάθημα και χωρίς το κίνητρο του βαθμού,έμεναν αφοσιωμένα στο σκοπό τους. Σε αρκετούς μαθητές και μαθήτριες, αυξήθηκε ο βαθμόςενδιαφέροντος και συμμετοχής, τονίσθηκε η αυτοπεποίθηση και ο ενθουσιασμός τους, στο μάθηματων μαθηματικών. Η εμπλοκή των περισσότερων παιδιών κι όχι μόνο των πιο ικανών κι ηανταλλαγή μαθηματικών απόψεων, οδήγησε συχνά σε διεξαγωγή μαθηματικού διαλόγου. Οιεκπαιδευτικοί ρωτούσαν πλέον «γιατί» και «πώς» ενθαρρύνοντας το διάλογο και σταδιακά έδιναντο λόγο στα παιδιά μειώνοντας το δικό τους ποσοστό κατοχής λόγου και κρατούσαν συντονιστικό ρόλο. Η φύση των δραστηριοτήτων ήταν τέτοια, ώστε οι μαθητές ερευνώντας διεκδικούσανπερισσότερο χώρο. Οι εκπαιδευτικοί αντί να ενισχύουν τον ανταγωνισμό όπως παλιά, συνέβαλλανστη μείωση του ανταγωνισμού. Αντί να επιμένουν στη γρήγορη επίτευξη του αποτελέσματος,έδιναν έμφαση κυρίως στη διαδικασία και στην επίτευξη κατανόησης. Ο δάσκαλος κι οι δασκάλεςάρχισαν να αντιμετωπίζουν διαφορετικά τα λάθη των μαθητών, αξιοποιώντας τα διδακτικά.Ερμηνεύοντας τον τρόπο σκέψης που οδήγησε στο λάθος, δημιουργούσαν κατάλληλεςπροϋποθέσεις για να ανακαλύψουν οι μαθητές μόνοι τους τα λάθη τους και να αυτοδιορθωθούν. Οιεκπαιδευτικοί επίσης άρχισαν να ενθαρρύνουν την ανάδυση στρατηγικών επαγωγικά από τα παιδιά.Εμψύχωναν τους μαθητές, ώστε μέσα από μαθηματική αναζήτηση, να διερευνούν και ναδιατυπώνουν εναλλακτικούς τρόπους λύσης. Διαπιστώθηκε στην πορεία, η σταδιακή μείωση τηςκαθοδήγησης των εκπαιδευτικών και η αύξηση της αυτονόμησης των μαθητών. Σε σχέση με τοπαραδοσιακό πρότυπο και το σχολικό βιβλίο, μέσα από τη διαθεματικότητα, υπήρξε διεύρυνση τουπεριεχομένου και των διαδικασιών των σχολικών μαθηματικών. Επιπλέον οι εκπαιδευτικοί έδινανέμφαση στη ρεαλιστική διάσταση των μαθηματικών πλαισίων και μέσα από το ευρύ πεδίο τηςδιαθεματικότητας, επέλεγαν πλαίσια προβλημάτων από την καθημερινή ζωή των μαθητών.Μπορούμε να συμπεράνουμε με μεγάλη πιθανότητα ότι η συμβολή της διαθεματικήςπροσέγγισης και της διδακτικής μεθόδου project είναι απαραίτητη, μέσα στο όραμα γιααναγέννηση και αναθεώρηση της μαθηματικής εκπαίδευσης που έχει αρχίσει παγκοσμίως ναξεπροβάλλει και σταδιακά να υλοποιείται.