Περίληψη
Η Κινάση Εστιακής Προσκόλλησης (Focal Adhesion Kinase, FAK), μέλος τηςοικογένειας των κινασών της τυροσίνης (Protein Tyrosine Kinases, PTKs), έχειχαρτογραφηθεί στις κυτταρικές θέσεις εστιακής προσκόλλησης (Focal Adhesions, FAs) καιενοχοποιηθεί για τη ρύθμιση μιας πληθώρας οδών διάδοσης μηνυμάτων ελέγχου πολλώνβασικών κυτταρικών λειτουργιών. Το μόριο εκείνο με το οποίο αλληλεπιδρά το ένζυμο FAKστην αρχή του καταρράκτη ενεργοποίησής του είναι το Src, μια ακόμη κινάση της τυροσίνης.Η προσκόλληση του μορίου Src σε εκείνο του FAK έχει ως συνέπεια την πλήρηενεργοποίηση του δεύτερου και τη φωσφορυλίωση διαφόρων μορίων, όπως τα Grb2, PI3K,p130Cas κ.α., με τελικό αποτέλεσμα τον έλεγχο του κυτταρικού πολλαπλασιασμού, τηςκυτταρικής προσκόλλησης και επιβίωσης, καθώς και της μετακίνησης των κυττάρων στομικροπεριβάλλον.Πλήθος ερευνών, συμπεριλαμβανομένων ιn vitro και in vivo σε ζωικές και ανθρώπινεςκυτταρικές σειρές και ιστολογικά δείγματα, έχουν αποδείξει το ρόλο του ενζύμου FAK, αλλάκαι του v-Src, ...
Η Κινάση Εστιακής Προσκόλλησης (Focal Adhesion Kinase, FAK), μέλος τηςοικογένειας των κινασών της τυροσίνης (Protein Tyrosine Kinases, PTKs), έχειχαρτογραφηθεί στις κυτταρικές θέσεις εστιακής προσκόλλησης (Focal Adhesions, FAs) καιενοχοποιηθεί για τη ρύθμιση μιας πληθώρας οδών διάδοσης μηνυμάτων ελέγχου πολλώνβασικών κυτταρικών λειτουργιών. Το μόριο εκείνο με το οποίο αλληλεπιδρά το ένζυμο FAKστην αρχή του καταρράκτη ενεργοποίησής του είναι το Src, μια ακόμη κινάση της τυροσίνης.Η προσκόλληση του μορίου Src σε εκείνο του FAK έχει ως συνέπεια την πλήρηενεργοποίηση του δεύτερου και τη φωσφορυλίωση διαφόρων μορίων, όπως τα Grb2, PI3K,p130Cas κ.α., με τελικό αποτέλεσμα τον έλεγχο του κυτταρικού πολλαπλασιασμού, τηςκυτταρικής προσκόλλησης και επιβίωσης, καθώς και της μετακίνησης των κυττάρων στομικροπεριβάλλον.Πλήθος ερευνών, συμπεριλαμβανομένων ιn vitro και in vivo σε ζωικές και ανθρώπινεςκυτταρικές σειρές και ιστολογικά δείγματα, έχουν αποδείξει το ρόλο του ενζύμου FAK, αλλάκαι του v-Src, εξαλλαγμένη από τον ογκογόνο ιό Rous sarcoma virus μορφή του ενζύμου Srcβρισκόμενη σε κατάσταση υπερλειτουργίας, στην εξαλλαγή των κυττάρων και την πρόοδοτης καρκινικής νόσου. Τέλος, νεότερες έρευνες κατευθύνονται στην πιθανή χρήση ουσιώνκαι μορίων κατευθυνόμενων εναντίον των κινασών FAK και Src ως αντινεοπλασματικώνπαραγόντων, με τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής να είναι ενθαρρυντικά.Σκοπός της παρούσας έρευναςΣτο ενδιαφέρον αυτό πεδίο έρευνας η παρούσα διδακτορική διατριβή ασχολείται με τορόλο των δυο ενζύμων ειδικά στο αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος. Ειδικότερα ταχαρακηριστικά ανοσοϊστοχημικής χρώσης των δύο κινασών: έκφραση, ένταση καιυπερέκφραση χρώσης, αξιολογήθηκαν για την ύπαρξη σημαντικών συσχετίσεων μεκλινικοπαθολογικά χαρακτηριστικά του δείγματος, όπως η ηλικία, το φύλο και η επιβίωσητου ασθενούς, καθώς και το στάδιο (stage), ο ιστολογικός βαθμός κακοήθειας (grade) και ορυθμός κυτταρικού πολλαπλασιασμού του όγκου (δείκτης Ki-67).~ 26 ~Κλινικό δείγμα και μέθοδοςΤο κλινικό δείγμα της παρούσας έρευνας αποτέλεσαν 65 ιστολογικά δείγματααδενοκαρκινώματος του παγκρέατος, μετά από τη χειρουργική τους αφαίρεση. Η μέση ηλικίατων ασθενών ήταν 65,68 ± 9,42 έτη (διασπορά 43-84 έτη) και η παρακολούθησή τους έγινεμέχρι το θάνατό τους. Οι ιστολογικές τομές εξετάστηκαν με τις συνήθεις ανοσοϊστοχημικέςμεθόδους. Η πιθανή συσχέτιση των ενζυμικών χαρακτηριστικών ανοσοϊστοχημικής χρώσηςμε τα αναφερθέντα κλινικοπαθολογικά χαρακτηριστικά αξιολογήθηκε με τη χρήση τουκατάλληλου στατιστικού τεστ. Επίσης, με τη χρήση στατιστικών μεθόδων, προσεγγίστηκε ηδημιουργία μοντέλων πρόβλεψης των κλινικοπαθολογικών χαρακτηριστικών με βάση ταενζυμικά χαρακτηριστικά.Αποτελέσματα• Όγκοι με αυξημένα επίπεδα έντασης (μέτρια ή ισχυρή ένταση) FAK ανοσόχρωσης είναιπιθανότερο κατά 3,4 περίπου φορές να συναντηθούν σε ασθενείς μικρότερους των 65ετών (OR=3,375, CI=1,163-9,792, p=0,025).• Το φύλο του ασθενούς παρουσίασε τάση συσχέτισης με την ένταση της Srcανοσόχρωσης του (p=0,098). Όγκοι με αυξημένα επίπεδα έντασης (μέτρια ή ισχυρήένταση) Src ανοσόχρωσης είναι πιθανότερο κατά 6 περίπου φορές να συναντηθούν σεγυναίκες ασθενείς (OR=6,123, CI=2,031-18,460, p=0,001).• Ο ιστολογικός βαθμός κακοήθειας των νεοπλασμάτων εμφανίστηκε να συσχετίζεταισημαντικά με την έκφραση του ενζύμου FAK και μάλιστα να αυξάνεται με την αύξηση τηςένταση της FAK χρώσης (p=0,020). Πιο συγκεκριμένα, η αυξημένη ένταση FAKανοσόχρωσης αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας για το βαθμόιστολογικής κακοήθειας (OR=8,593, CI=1,007-73,319, p=0,049). Όγκοι με μειωμέναεπίπεδα έντασης (μηδενική ή χαμηλή ένταση) FAK ανοσόχρωσης είναι πιθανότερο κατά13,3 περίπου φορές να είναι χαμηλού ιστολογικού βαθμού κακοήθειας (grade 1)(OR=13,333, CI=1,069-166,374, p=0,044).• Το στάδιο της νόσου κατά AJCC εμφάνισε τάση συσχέτισης με την υπερέκφραση τουενζύμου FAK (p=0,053), ενώ συσχετίστηκε σημαντικά με την υπερέκφραση του ενζύμουSrc (p=0,014), με περισσότερους όγκους σταδίου Ι και ΙΙ να υπερεκφράζουν το ένζυμο,όντας, επίσης, και ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας (OR=7, CI=1,3-37,704,p=0,024 για τα νεοπλάσματα σταδίου ΙΙΙ).~ 27 ~• Το στάδιο Τ κατά ΤΝΜ παρουσίασε τάσεις συσχέτισης με την υπερέκφραση των κινασώνFAK (p=0,113) και Src (p=0,130).• Το στάδιο Μ κατά ΤΝΜ συσχετίστηκε σημαντικά με την έκφραση του ενζύμου FAK(p=0,004), με όλους τους όγκους με απομακρυσμενές μεταστάσεις να εκφράζουν τηνκινάση, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό από εκείνους σταδίου Μ0 να είναι αρνητικοί γιααυτή.• Το στάδιο Μ συσχετίστηκε σημαντικά με την ένταση της FAK ανοσόχρωσης (p=0,003), μεόλους τους όγκους σταδίου Μ1 να παρουσιάζουν ασθενή χρώση για το ένζυμο, σεαντίθεση με εκείνους σταδίου Μ0 που σε υψηλότερο ποσοστό εμφάνισαν μέτρια έντασηανοσόχρωσης.• Το στάδιο M κατά ΤΝΜ παρουσίασε τάσεις συσχέτισης με την υπερέκφραση τωνενζύμων FAK (p=0,107) και Src (p=0,098).• Η καλύτερη επιβίωση των ασθενών εμφάνισε τάσεις συσχέτισης με την έκφραση τουενζύμου Src (p=0,119) και την αυξημένη ένταση ανοσόχρωσής του (p=0,162).• Η καλύτερη επιβίωση των ασθενών συσχετίστηκε σημαντικά με την υπερέκφραση τηςπρωτεΐνης Src (p=0,027), με το σχετικό κίνδυνο για μικρότερη επιβίωση να αυξάνεταικατά περίπου 1,7 φορές στους ασθενείς με όγκους που δεν υπερέκφρασαν την κινάση(HR= 1,674, CI= 1,003-2,795, p=0,049).ΣυμπεράσματαΗ παρούσα έρευνα συσχέτισε χαρακτηριστικά έκφρασης των δύο ενζύμων με διάφορακλινικοπαθολογικά χαρακτηριστικά των παγκρεατικών αδενοκαρκινωμάτων και τωνασθενών. Κατά αυτόν τον τρόπο, η παρούσα μελέτη, μαζί με ένα μικρό αριθμό παρόμοιωνδημοσιευμένων ερευνών, προσέγγισε τον κλινικό ρόλο των δύο κινασών στην εξέλιξη τουαδενοκαρκινώματος του παγκρέατος και ενίσχυσε τη σημασία της συνέχισης διεξαγωγήςερευνών πάνω στην πιθανή χρήση αναστολέων των δύο κινασών ως χημειοθεραπευτικώνπαραγόντων στη θεραπεία του.
περισσότερα