Η εισαγωγή της μεταφυσικής στον ελλαδικό χώρο και η επίδραση της στην ορθόδοξη περί θεολογίας αντίληψη

Abstract

This PhD Thesis tried to trace the sources of books on Metaphysics that appear in Greek speaking regions in the beginning of the 18th century and their influence on the Orthodox theological tradition. Initially has been searched the effect of Logic( as part of theological learning) on Theology in the West. This innovation, foreign to the given criteria of the common Patristic theological tradition of the first millennium led to the creation of Scholastic Theology. Then was examined the gradual emergence and shaping of Western Metaphysics. In the Orthodox world, about one hundred years before the fall of Constantinople, were translated from Latin important works of Logic and Scholastic Theology (Planoudes, Olovolos, Scholarius). The return of the transformed Aristotelian metaphysics from the West on the area from where it started, imposed the theoretical response of modern Greek theologians and philosophers on the question of coexistence of two Theologies(Naturalis-Revelata). After the fall of Constantinople the Greek philosophy (participant in philosophical-theological transformations in the West) will become the major source of concern for Orthodox theology. Aristotelianism (Scholastic Theology) was followed by: the New-Aristotelianism (Korydaleys), Protestant (baroque) Metaphysics (Kritopoulos), Cartesianism (Papavasilopoulos, Damodos, Kavaliotis), French Enlightenment (Katartzis, Constantas Filippídis), Wolffian dogmatism (Vulgaris, Moschopoulos) and Kantian philosophy( Psalidas, Koumas). It was searched whether the scholars above considered legitimate the parallel presence of two Theologies(Naturalis-Revelata) with the Patristic method of theologizing and who were the scholars who accepted the existence of the (scientifically structured) Natural Theology. Also how they theoretically grounded this reception and of course if there was a reaction to this innovation on the part of Orthodox-traditional scholars.

Η Δ. Δ. ερεύνησε τις πηγές των Μεταφυσικών συγγραμμάτων που εμφανίζονται στον Ελλαδικό χώρο στις αρχές του 18ου αι. και την επίδρασή τους στην Ορθόδοξη θεολογική παράδοση. Αρχικά ερευνάται η επίδραση της Λογικής επιστήμης στη θεολογική μάθηση της Δύσης. Η καινοτομία αυτή, ξένη προς τα δεδομένα κριτήρια της κοινής Πατερικής θεολογίας της πρώτης χιλιετίας οδήγησε στη δημιουργία της Σχολαστικής θεολογίας. Στη συνέχεια εξετάζεται η σταδιακή ανάδυση και διαμόρφωση της δυτικής Μεταφυσικής. Στον Ορθόδοξο χώρο, μία εκατονταετία περίπου πριν από την Άλωση, μεταφράζονται από τα Λατινικά σημαντικά έργα της Λογικής και της Σχολαστικής( Πλανούδης, Ολόβωλος, αδελφοί Κυδώνη, Σχολάριος). Η επιστροφή της μετασχηματισμένης Αριστοτελικής Μεταφυσικής από την Δύση στον χώρο από όπου ξεκίνησε, έθεσε το ερώτημα της θεωρητικής ανταπόκρισης των Νεοελλήνων θεολόγων και φιλοσόφων στο ζήτημα της συνύπαρξης Φυσικής-Αποκεκαλυμμένης Θεολογίας. Μετά την Άλωση η Νεοελληνική φιλοσοφία( που είναι κοινωνός και κατόπτρισμα των φιλοσοφικών-θεολογικών ανακατατάξεων στη Δύση) θα αποβεί η σημαντικότερη πηγή προβληματισμού για την Ορθόδοξη θεολογία. Τον Αριστοτελισμό της Σχολαστικής ακολουθεί: ο Νεοαριστοτελισμός( Κορυδαλεύς), Προτεσταντική Μεταφυσική( Κριτόπουλος), Καρτεσιανισμός( Παπαβασιλόπουλος, Δαμοδός, Καβαλιώτης), Γαλλικός Διαφωτισμός( Καταρτζής, Κωνσταντάς, Φιλιππίδης), Βολφιανή δογματική νοησιαρχία( Βούλγαρης, Μοσχόπουλος) και Καντιανός Κριτικισμός( Ψαλίδας, Κούμας). Ερευνάται αν θεωρήθηκε θεμιτή η παράλληλη παρουσία της Φυσικής Θεολογίας με την Πατερική μέθοδο θεολόγησης και ποιοί λόγιοι αποδέχονται την ύπαρξη της (επιστημονικά δομημένης) Φυσικής Θεολογίας. Επίσης πως θεμελιώνεται θεωρητικά αυτή η δεξίωση και βέβαια αν υπήρξε αντίδραση σ’ αυτήν την καινοτομία από την πλευρά της παραδοσιακής-πατερικής μερίδος λογίων.