Το μεταφορικό σύστημα στην ποίηση του Άγγελου Σικελιανού

Abstract

Ορισμός θέματος – προβληματική – μεθοδολογία - συμπεράσματα «Το μεταφορικό σύστημα στην ποίηση του Άγγελου Σικελιανού» και συγκεκριμένα πώς η μεταφορά και η παρομοίωση υπηρετούν την εικονοπλασία και γίνονται φορείς της ποιητικής και της κοσμοθεωρίας του ποιητή αποτελούν αντικείμενο της παρούσας εργασίας. Όπως επιχειρούμε να δείξουμε στην εργασία μας, η παρομοίωση είναι εκείνη που αντιπροσωπεύει, μέσα στο εικονοπλαστικό σύστημα του έργου, το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της σικελιανικής ποιητικής. Οι μελετητές του Σικελιανού παρατήρησαν τη συχνότητα της παρομοίωσης στα ποιήματά του, την ενέταξαν στα κύρια χαρακτηριστικά της ποιητικής του και άσκησαν κριτική στη χρήση και το ρόλο της. Ωστόσο, οι διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς το ρόλο της μεταφοράς και της παρομοίωσης έδειξαν ότι το φαινόμενο απαιτεί μια μικροσκοπική εξέταση. Αυτές οι διαπιστώσεις μας οδήγησαν να στρέψομε την έρευνά μας σε μια συστηματική μελέτη της παρομοίωσης, που να καλύπτει συνδυαστικά τη συχνότητα του φαινομένου, την τυπολογία του, τη θεματική, την εικονοπλασία και την ποιητική λειτουργία του. Η μεθοδολογική επιλογή που ακολουθήθηκε στην παρούσα εργασία έχει άξονα τη σημειωτική της λογοτεχνίας. Η θεωρία αυτή υιοθετήθηκε, επειδή παρέχει συστηματικά μεθοδολογικά εργαλεία για τη «μικροανάλυση» της λογοτεχνίας, όπως απαιτεί και το θέμα της παρούσας διατριβής. Η έρευνα ακολουθεί την επαγωγική μέθοδο: αρχίζει με τη λεπτομερειακή μελέτη και συστηματική ανάλυση του συγκριτικού σχήματος της παρομοίωσης και ανάγεται, με τους αναγκαίους συσχετισμούς των επιμέρους, στη συνολική λειτουργία του φαινομένου και στη σύνθεση των συμπερασμάτων.Με βάση τη συχνότητα εμφάνισης του συγκριτικού σχήματος, την πυκνότητα, την τυπολόγηση και την ποιητική του λειτουργία, διακρίνουμε τέσσερις περιόδους στη σικελιανική δημιουργία. Κάθε περίοδος εξετάζεται σε χωριστό κεφάλαιο. Η ανάλυση επικεντρώνεται στις παρομοιώσεις εκείνες που αποτελούν χαρακτηριστικό της σικελιανικής δημιουργίας στην υπό εξέταση περίοδο, αναδείχνει, μέσα από αντιπροσωπευτικά παραδείγματα, τους διαφορετικούς τύπους και παρακολουθεί την πρόοδο του συγκριτικού σχήματος και τη σχέση του με τη θεματική.Σε κάθε φάση διακρίνουμε τις παρομοιώσεις σε απλές και σύνθετες, με κριτήριο τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των δύο όρων σύγκρισης. Με βάση την αρχή της αναλογίας (ομοιότητας ή αντίθεσης) ανιχνεύουμε τις παραδειγματικές σχέσεις, τόσο σε επίπεδο σημαινόντων (όσο και σε επίπεδο σημαινομένων που αναπτύσσονται μεταξύ των διαδοχικών εικόνων, και ταξινομούμε τα σημεία σε παραδειγματικές σειρές με βάση ένα κοινό σημείο αναφοράς, ένα τάξημα. Η επαναληπτικότητα των ταξημάτων αναδεικνύει τις κυρίαρχες ισοτοπίες του ποιητικού κειμένου, τους κοινούς δηλαδή παράγοντες που συνδέουν τα ομόλογα ταξήματα, και μας αποκαλύπτει τον παραδειγματικό κώδικα, που καθιστά δυνατή την ομοιόμορφη ανάγνωση του κειμένου και την εξαγωγή βέβαιων συμπερασμάτων για τους θεματικούς άξονες, πάνω στους οποίους αρθρώνεται το σημασιακό σύμπαν.