Τα όρια της συμβατικής ελευθερίας κατά τον έλεγχο των ρητρών μη ανταγωνισμού στις συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης

Abstract

The essential issue of the present doctoral study is the control of the abusive exercise of the contractual freedom of the supplier over its intermediary and the achievement of a minimum contractual justice during the stages of the conclusion operation and mainly the liquidation of the commercial intermediary agreement. The specific control of the non competition clauses in the intermediary commercial agreements serves the above scope. This study examines the commercial intermediary agreements as adhesion contracts but does not neglect also the cases where the supplier is equal with its intermediary. The above scope is served by the means of the specific law provisions (First Part) and by the general principles of Civil Law (Second Law). Initially the analysis focuses on the examination of the integration the interpretation and the formulation of the non-competition clauses in commercial intermediary agreements as adhesion contracts. The wording of art 10 p.d. 219/1991 specifies the principle of bona fide (good faith) and the general rule of AK 281 (abuse of rights) and permits the full control of the integration the interpretation and the formulation of non competition clauses in fair and true manner. This is a unique provision that imposes a de lege lata control of a crucial contractual clause in commercial intermediary agreements as it takes place with general transaction clauses in consumption agreements. On a second level the study concentrates on the impact of general principles of Private Law into all commercial intermediary agreements in order to deal with all subjects that create both contractual and post-contractual stages. The study connects the validity of the post-termination non competition clause with parties’ consensus. This prerequisite reveals the bilateral nature of the post termination non competition agreement. At this point most important condition of the validity of non-competition clause is the payment of a reasonable counterbalance to the intermediary. Finally, the principle of good faith is used in order to guarantee the fair formulation and the validity of the non-competition clause and to correct the unfair agreement instead of moral ethics principle that is used into more exceptional cases. The analysis provides also adequate comparative references to German and French legal frame of the total case. This study comes up with the conclusion that an intermediate recipient who is depended to its suppliers enterprise should be totally protected as the weakest part of a commercial intermediary agreement and that the contractual freedom of the supplier should be strictly limited into all adhesion commercial contracts.

Κεντρική κατεύθυνση της μελέτης αυτής είναι ο έλεγχος της καταχρηστικής άσκησης της συμβατικής ελευθερίας του προμηθευτή σε βάρος του διαμεσολαβητή και η επίτευξη ενός ανεκτού βαθμού συμβατικής δικαιοσύνης κατά τα στάδια σύναψης εξέλιξης και ιδίως εκκαθάρισης μιας σύμβασης εμπορικής διαμεσολάβησης. Βασικό εργαλείο για την εξυπηρέτηση της κατεύθυνσης αυτής είναι ο ειδικότερος έλεγχος των ρητρών μη ανταγωνισμού ως κρίσιμων γενικών συναλλακτικών όρων των συμβάσεων εμπορικής διαμεσολάβησης που εμφανίζουν χαρακτηριστικά συμφωνίας προσχώρησης. Η μελέτη αυτή δεν παραγνωρίζει και τις περιπτώσεις ύπαρξης διαπραγματευτικής ισοδυναμίας ανάμεσα στον προμηθευτή και το διαμεσολαβητή για τον λόγο αυτό προβαίνει σε έλεγχο και αυτής της κατάστασης συμφερόντων. Η επιδίωξη αυτή διευκολύνεται από την αξιοποίηση των μέσων που παρέχει το θετικό δίκαιο (Μέρος Πρώτο) και το πλέγμα των γενικών αρχών του αστικού δίκαιου (Μέρος Δεύτερο). Αρχικά η ανάλυση εστιάζει στην αντιμετώπιση των επιμέρους ζητημάτων που θέτουν η ένταξη, η ερμηνεία και η διάπλαση στη σύμβαση της απαγόρευσης ανταγωνισμού στις περιπτώσεις όπου οι συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης εμφανίζουν χαρακτηριστικά σύμβασης προσχώρησης. Η ειδική ρήτρα της διάταξης του αρθρ. 10 π.δ. 219/1991 εξειδικεύοντας την αρχή της καλής πίστης και κατ’ ακολουθίαν τον γενικό κανόνα της ΑΚ 281 επιτρέπει τον ολοκληρωμένο έλεγχο της ένταξης στη σύμβαση της ερμηνείας και της διαμόρφωσης με δίκαιο και διαφανή τρόπο της ρήτρας μη ανταγωνισμού. Πρόκειται για μια ξεχωριστή διάταξη η οποία επιβάλλει de lege lata δραστικό έλεγχο σε κρίσιμο συναλλακτικό όρο εμπορικής σύμβασης και μάλιστα εντός των προτύπων των κανόνων δικαίου περί ελέγχου των καταχρηστικών γενικών όρων στις καταναλωτικές συμβάσεις. Σε δεύτερο επίπεδο η μελέτη επικεντρώνεται στην επενέργεια των γενικών αρχών του ιδιωτικού δικαίου στο σύνολο πλέον των συμβάσεων διαμεσολάβησης προκείμενου να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά τα ζητήματα που θέτει η υποχρέωση μη ανταγωνισμού σε συμβατικό και κατά βάση σε μετασυμβατικό πεδίο ανεξαρτήτως συνδρομής χαρακτηριστικών σύμβασης προσχώρησης. Με την ανάδειξη ως προϋπόθεσης της ύπαρξης consensus για την ισχύ της μετασυμβατικής απαγόρευσης ανταγωνισμού αποκαλύπτεται η αμφοτεροβαρής φύση της σύμβασης μετασυμβατικής απαγόρευσης ανταγωνισμού. Στο σημείο αυτό επιπλέον ουσιώδης όρος κύρους της απαγόρευσης ανταγωνισμού και επίτευξης στοιχειώδους συμβατικής δικαιοσύνης είναι η καταβολή εύλογου ανταλλάγματος στον διαμεσολαβητή. Εν τέλει αξιοποιείται η αρχή της καλής πίστης η οποία στο πλαίσιο δικαιότερης διάπλασης και διάσωσης του κύρους της σύμβασης μετασυμβατικής απαγόρευσης ανταγωνισμού δρα εξισορροπητικά και διορθωτικά σε αντίθεση με τη ρήτρα των χρηστών ηθών που επενεργεί αποκλειστικά σε ακραίες περιπτώσεις. Η μελέτη παρέχει δικαιοσυγκριτικά επαρκείς αναφορές στη γερμανική και γαλλική έννομη τάξη επί των ως άνω ζητημάτων. Με την ανωτέρω προσέγγιση αναδεικνύεται η τάση διεύρυνσης του προτύπου του ασθενούς συμβαλλομένου από τον τύπο του ιδιώτη καταναλωτή σε αυτόν του ενδιάμεσου αποδέκτη που εξαρτάται από την επιχείρηση του προμηθευτή και η ανάγκη χάραξης νέων ορίων στην ανεξέλεγκτη λειτουργία της ιδιωτικής αυτονομίας στην αμφιμερή εμπορική σύμβαση με χαρακτηριστικά συμφωνίας προσχώρησης.