Παράγοντες που επηρεάζουν τη σχέση της κοινωνικής υποστήριξης με την ψυχική προσαρμογή των ατόμων με καρκίνο

Abstract

Social support plays a crucial role in a person’s psychological adjustment to cancer. However, several studies have shown that social support does not always have positive consequences on psychological adjustment. The present prospective study aims to investigate the role of several variables that may moderate the impact of social support on psychological adjustment. Our study was based on the theoretical model of stress proposed by Lazarus & Folkman (1984) and the factors they suggest that moderate the impact of a stressor, such as cancer, on psychological adjustment. The factors we took into account in our study include: appraisal of support, beliefs about support, gender, physical functioning, somatic health, stage of disease, appraisal of the seriousness of the illness, and coping. We examined two types of support, emotional support and advice-guidance from two sources: partner and a close friend. Using an interview format, eighty-two cancer patients answered to a set of questionnaires regarding positive and negative mood, positive emotions, self-rated quality of life, social support, physical condition, self-rated health and coping (COPE) at two different points in time during the course of the disease: during chemotherapy and seven months later. Results partially confirmed our hypotheses. Hierarchical regression analyses showed that several factors moderated the relationship between social support during chemotherapy and psychological adjustment seven months later. Specifically, partner social support predicted higher levels of positive adjustment to those who report more satisfaction with partner support and perceive the partner as more willing to offer support. Furthermore, results showed that social support predicts higher levels of positive adjustment to those who appraise their illness as more serious. Gender differences were also observed. More particularly, social support seems to be more beneficial to men who: 1. take for granted that their partner will help them, 2. believe that their partner is not obligated to offer support, 3. report worse level of physical functioning, 4. report that they try to accept their health condition, 5. report seeking emotional support, 6. do not try to see something positive in their condition and 7. do not engage in mental disengagement. On the other hand, social support seems to be more beneficial to women who: 1. don’t take for granted that their partner will help them, and 2. do not seek emotional support, but is more detrimental to women who report worse level of physical functioning and employ high mental disengagement. Finally, emotional support from the partner promotes positive adjustment when patients turn to religion and advice-guidance from friends promotes psychological adjustment when patients do not use denial as a coping strategy. The findings have clinical implications and suggest that interventions to patients and spouses should be tailored to the specific needs of patients and caregivers.

Ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την ψυχική προσαρμογή των ασθενών με καρκίνο είναι η κοινωνική υποστήριξη που δέχονται από τους οικείους τους. Ωστόσο, αρκετές έρευνες έχουν δείξει ότι η κοινωνική υποστήριξη δεν έχει πάντα θετικές συνέπειες στην ψυχική προσαρμογή των ασθενών. Η παρούσα έρευνα προοπτικής, χρησιμοποιώντας το θεωρητικό μοντέλο των Lazarus και Folkman, είχε ως στόχο να εντοπίσει ορισμένους παράγοντες που επηρεάζουν το εάν και κατά πόσο η κοινωνική υποστήριξη είναι βοηθητική ή όχι στους/ις ασθενείς με καρκίνο. Υποθέσαμε ότι ο τρόπος που εκτιμούν οι ασθενείς την υποστήριξη που δέχονται, οι πεποιθήσεις που έχουν για την κοινωνική υποστήριξη, το φύλο, η σωματική τους λειτουργικότητα και υγεία, το στάδιο της νόσου, το πόσο σοβαρή εκτιμούν ότι είναι η ασθένειά τους και ο τρόπος που αντιμετωπίζουν το στρες, επηρεάζουν το κατά πόσο η κοινωνική υποστήριξη προβλέπει θετικά την ψυχική προσαρμογή των ασθενών. Εστιαστήκαμε σε δυο είδη κοινωνικής υποστήριξης, τη συναισθηματική υποστήριξη και την καθοδήγηση-παροχή συμβουλών από δυο πηγές, το/η σύντροφο και το στενό/η φίλο/η. Οι συμμετέχοντες/ουσες στην έρευνα ήταν 82 ασθενείς οι οποίοι/ες συμπλήρωσαν μια σειρά ερωτηματολογίων σε δύο χρονικές στιγμές: 1. Στη φάση της χημειοθεραπείας και 2. Επτά μήνες μετά. Τα ερωτηματολόγια που δόθηκαν αφορούσαν στην εκτίμηση της ψυχικής διάθεσης (POMS), των θετικών συναισθημάτων (PANAS), της σωματικής λειτουργικότητας και υγείας, της ποιότητας ζωής, της κοινωνικής υποστήριξης και της αντιμετώπισης του στρες (COPE). Τα αποτελέσματα των αναλύσεων ιεραρχικής παλινδρόμησης έδειξαν ότι η κοινωνική υποστήριξη στη φάση της χημειοθεραπείας αλληλεπιδρά σημαντικά με όλους τους παράγοντες που προτείναμε όσον αφορά στην πρόβλεψη της ψυχικής προσαρμογής επτά μήνες αργότερα. Συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι η συναισθηματική υποστήριξη από το/η σύντροφο προβλέπει θετικά την ψυχική προσαρμογή των ασθενών, μόνο όταν οι ασθενείς είναι ικανοποιημένοι/ες με την υποστήριξη του/ης συντρόφου τους και όταν εκτιμούν ότι είναι πολύ πρόθυμος/η να προσφέρει υποστήριξη. Επιπλέον, η κοινωνική υποστήριξη είναι πιο βοηθητική κυρίως σε εκείνους/ες που εκτιμούν οτι η ασθένειά τους είναι πιο σοβαρή και δεν αρνούνται το γεγονός ότι είναι ασθενείς. Τέλος, παρατηρήθηκαν επιμέρους διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα δύο φύλα: συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η κοινωνική υποστήριξη φαίνεται να είναι πιο βοηθητική στους άνδρες που θεωρούν ως δεδομένο ότι η σύντροφός τους θα τους βοηθήσει, σε εκείνους που θεωρούν ότι η σύντροφος δεν οφείλει να προσφέρει υποστήριξη, σε εκείνους με χειρότερη σωματική κατάσταση, σε εκείνους που αναφέρουν υψηλή αποδοχή, χαμηλή νοητική αποδέσμευση και χαμηλή θετική επανεκτίμηση και σε εκείνους που συζητούν για το πρόβλημά τους με τους άλλους σε μεγάλο βαθμό. Στις γυναίκες, η κοινωνική υποστήριξη είναι πιο βοηθητική κυρίως σε εκείνες που δεν θεωρούν ως δεδομένο ότι η σύντροφός τους θα τους βοηθήσει και σε εκείνες που προτιμούν να μη συζητούν συνεχώς το πρόβλημά τους με τους άλλους. Τα συμπεράσματα της έρευνας έχουν κλινικές προεκτάσεις και μπορούν να αξιοποιηθούν από τα προγράμματα ψυχοκοινωνικής παρέμβασης προκειμένου οι ασθενείς να αυξήσουν τις πιθανότητες να λάβουν υποστήριξη που θα είναι χρήσιμη και οι οικείοι των ασθενών να αποκτήσουν γνώσεις για το πώς θα προσφέρουν με τον καλύτερο τρόπο υποστήριξη που θα βοηθήσει πραγματικά τους/ις ασθενείς.