Θεωρία και πρακτική του μεταφορικού λόγου σε ποιητικά κείμενα του 19ου αιώνα

Abstract

The purpose of this thesis is to examine the theory and function of metaphor and other tropical and verbal figures of speech, which are relevant and related to metaphor, in modern Greek poetic texts of the 19th century. The analysis of this issue through the interpretive process is divided into three parts. The first part refers to the theory on figures of speech which appears in rhetoric and poetic writings of the early 19th century. The examination of the texts leads to the conclusion that the Greek intelligentsia of the time, albeit belatedly, is influenced by the developments taking place in Europe. Under the new direction given to rhetoric in Europe, the aim is not the persuasion of the audience-which aimed older textbooks, but the aesthetic cultivation and development of rectal "artistic" criterion. The Greek writers of rhetoric texts adopt the new ideas in selective way and attempt a fusion of old and new. In the second part examines the use of metaphor in poetic texts of pre-Revolutionary years. The study primarily of metaphorical speech within the poetic production of the early 19th century, is a component of multiple factors and influences which shape a poetic way of writing that meets the needs of pre-revolutionary society. For this reason, I try to explore the particular conditions that lead to the adoption of a particular poetic style. In particular, both the advocates of common language and those who had embraced Koraiʼs ideas about language, poetry has a vital role in shaping the language and is put in service of that purpose, without being independent. Therefore, there is no requirement for sophistication and originality in the use of figures of speech, including metaphor. However, proponents of everyday language, among them the poet Christopoulos, seem to be more receptive towards accepting verbal forms that introduce new meanings, compared with the followers of Korai. Finally, the third part relates to continuing of the tradition of Phanariotsʼ poets lyricism in the years following the Greek Revolution. More specifically, with regard to continuing the tradition of Phanariotsʼ lyricism during the years after the Revolution, themes and poetic modes of expression which appear in Christopoulosʼ poems, and consequently the Phanariot pre-revolutionary poetry, are also traced in the work of Athens romantic poets such as Alexander Rizos and Ragavis, brothers Panagiotis and Alexander Soutsos and several others.

Αντικείμενο της συγκεκριμένης διατριβής αποτελεί η εξέταση της θεωρίας και της λειτουργίας της μεταφοράς καθώς και άλλων τροπικών και λεκτικών σχημάτων λόγου, τα οποία είναι συναφή και συγγενικά με τη μεταφορά, σε νεοελληνικά ποιητικά κείμενα του 19ου αιώνα. Η ανάλυση του θέματος μέσω της ερμηνευτικής μεθόδου χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνεται αναφορά στη θεωρία σχετικά με τα σχήματα του λόγου που διατυπώνεται σε συγγράμματα ρητορικής και ποιητικής των αρχών του 19ου αιώνα. Η εξέταση των σχετικών κειμένων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι την ελληνική διανόηση της εποχής, έστω και καθυστερημένα, την επηρεάζουν οι εξελίξεις, που λαμβάνουν χώρα στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τη νέα κατεύθυνση που δίνεται στη Ρητορική στον ευρωπαϊκό χώρο, στόχος καθίσταται όχι η πειθώ του ακροατηρίου –στην οποία απέβλεπαν τα παλαιότερα εγχειρίδια–, αλλά η αισθητική καλλιέργεια και η διαμόρφωση ορθού «καλλιτεχνικού» κριτηρίου. Η υιοθέτηση των νεοτερικών στοιχείων από τους Έλληνες συγγραφείς συγγραμμάτων Ρητορικής γίνεται επιλεκτικά, και επιχειρείται συγκερασμός του παλαιού με το καινούριο. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας εξετάζεται η χρήση των σχημάτων λόγου σε ποιητικά κείμενα των προεπαναστατικών χρόνων. Η μελέτη πρωτίστως του μεταφορικού λόγου και της λειτουργίας του στο πλαίσιο της ποιητικής παραγωγής των αρχών του 19ου αιώνα, αποτελεί συνισταμένη πολλαπλών παραγόντων και επιδράσεων, οι οποίες διαμορφώνουν έναν τρόπο ποιητικής γραφής που ανταποκρίνεται στις ανάγκες της προεπαναστατικής κοινωνίας. Για το λόγο αυτό διερευνώνται οι ιδιαίτερες συνθήκες που ωθούν στην υιοθέτηση ενός συγκεκριμένου ποιητικού ύφους. Ειδικότερα, τόσο για τους υπέρμαχους της δημοτικής όσο και για όσους είχαν ασπαστεί τις κοραϊκές ιδέες, η ποίηση κατέχει καθοριστικό ρόλο ως προς τη διαμόρφωση της γλώσσας και τίθεται στην υπηρεσία της, χωρίς να αυτονομείται. Συνεπώς, δεν υπάρχει απαίτηση για εκζήτηση και πρωτοτυπία όσον αφορά στη χρήση των σχημάτων του λόγου, συμπεριλαμβανομένης και της μεταφοράς. Ωστόσο, οι οπαδοί της καθομιλουμένης, ανάμεσα σε αυτούς και ο ποιητής Χριστόπουλος, φαίνεται να είναι περισσότερο δεκτικοί απέναντι στην αποδοχή λεκτικών σχημάτων που εισάγουν νέες σημασίες, σε σύγκριση με τους οπαδούς του Κοραή. Τέλος, το τρίτο μέρος αφορά στη συνέχιση της παράδοσης του φαναριώτικου λυρισμού σε ποιητές των χρόνων που έπονται της Επανάστασης. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά στη συνέχιση της παράδοσης του φαναριώτικου ελαφρού λυρισμού στη διάρκεια των μετά την Επανάσταση χρόνων ποιητικά θέματα και εκφραστικοί τρόποι του Χριστόπουλου, και κατ’ επέκταση της φαναριώτικης προεπαναστατικής ποίησης, ανιχνεύονται στο έργο Αθηναίων ρομαντικών ποιητών, όπως ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής και τα αδέλφια Παναγιώτης και Αλέξανδρος Σούτσος κ.ά.