Η χρονική οργάνωση του αφηγήματος στην κατάκτηση της ελληνικής ως πρώτης και ως δεύτερης γλώσσας

Abstract

The dissertation concerns the acquisition of a second language (L2) by adults mainly aiming at uncovering the factors that determine its course of development. Within the framework of a research tradition established in the 1990s, it is assumed that these determinants can be most effectively revealed through systematic comparison with the course of first language (LI) acquisition. Similarities and differences between the two developmental processes are sought in order to pinpoint factors that differentiate them. The study focuses upon the development of the ability to construct narratives in Greek, which are elicited on the basis of a silent animated film. It investigates the temporal structure of narratives, more specifically the means used (e.g. lexical and grammatical like adverbs, aspect and aktionsart) for marking temporal sequence as well as simultaneity of events. A cross sectional sample of eight groups of participants is used: children aged four, seven and ten as well as adults speaking Greek as an L1 and Albanian L1 learners of Greek as an L2 at beginner, intermediate and advanced levels. In order to detect language transfer, a limited number of participants narrated in their native Albanian language. Results show marking of temporal sequence of events preceding that of simultaneity in both LI and L2 acquisition. In LI acquisition children’s first attempts to mark both temporal relations are problematic. Children prefer explicit marking of these temporal relations at first, i.e. perfective aspect (in past tense) and adverbs for temporal sequence as well as temporal clauses for simultaneity. Adults, however, rely equally on actionsart (in present tense) to forward narrative time and conversational implicatures to suggest simultaneity. However, in L2 acquisition, the developmental course differs. Beginners rely upon actionsart to move narrative time, intermediate level speakers mainly upon past perfective verb forms and adverbs, while both ways are used at advanced level. Temporal simultaneity is marked through a variety of means, but often ineffectively until advanced level of language proficiency. The comparison of L1 and L2 acquisition shows that differences in cognitive and linguistic/communicative background in early levels of development lead to different types of narratives as a result of different levels of discourse skills. Adult L2 learners construct temporally coherent narratives even at the beginner level. By contrast, children at an early age fail to construct narratives with a temporal structure, despite their comparatively more advanced lexical and grammatical skills. However, despite differences in L1 and L2 learners background, some similarities in discourse structure were observed, such as a tendency for linear temporal organization and past tense anchoring of narratives at intermediate level of proficiency.

Αντικείμενο της διατριβής είναι η περιγραφή και η θεωρητική εξήγηση του πως αναπτύσσεται η δεύτερη γλώσσα (Γ2) σε ενήλικες. Στο πλαίσιο μιας ερευνητικής παράδοσης που καθιερώθηκε τη δεκαετία του 90, η ανάδειξη των παραγόντων που καθορίζουν την εξέλιξη της Γ2 θεωρείται ότι μπορεί να επιτευχθεί πιο αποτελεσματικά μέσα από συστηματική σύγκριση με την εξέλιξη της πρώτης γλώσσας (Γ1). Στόχος είναι να εντοπιστούν ομοιότητες και διαφορές μεταξύ των δύο αναπτυξιακών διαδικασιών, οι οποίες θα συμβάλουν στην ανίχνευση του ρόλου που διαδραματίζουν οι παράμετροι που διαφοροποιούν παιδιά και ενήλικες, αλλά και στην ανάδειξη των κοινών συνιστωσών τους.Η μελέτη αντιπαραβάλλει τη χρονική συγκρότηση αφηγημάτων στην ανάπτυξη της Γ1 και της Γ2. Μελετώνται τα μέσα που αξιοποιούνται εξελικτικά για τη δήλωση της χρονικής διάδοχης των γεγονότων (εγγενή χρονικά χαρακτηριστικά όψη, επιρρήματα κ.λπ.) καθώς και της χρονικής σύμπτωσης. Η μελέτη είναι συγχρονική. Η ανάπτυξη της ελληνικής ως Γ1 καταγράφεται σε τέσσερις ομάδες παιδιά τεσσάρων, εφτά και δέκα χρονών καθώς και ενήλικες. Η ανάπτυξη της Γ2 αποτυπώνεται σε τρία επίπεδα γλωσσομάθειας ομιλητές εισαγωγικού, μέσου και προχωρημένου επίπεδου με Γ1 την αλβανική. Αφηγήματα μελετήθηκαν και στα αλβανικά, για να ελεγχθεί η επίδραση της μητρικής στη Γ2. Οι συμμετέχοντες αφηγήθηκαν μια ιστορία με βάση μια ταινία κινουμένων σχεδίων. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν τόσο στη Γ1 όσο και στη Γ2 πιο όψιμη εμφάνιση της σύμπτωσης σε σχέση με τη διαδοχή. Στη Γ1 οι πρώτες απόπειρες δήλωσης και των δυο χρονικών σχέσεων εμφανίζουν αρκετά προβλήματα. Όσον αφορά τα μέσα που αξιοποιήθηκαν τα παιδιά προτίμησαν ρητή δήλωση για τη διάδοχη μέσω της συνοπτικής όψης και επιρρημάτων ενώ για τη σύμπτωση μέσω χρονικών προτάσεων. Οι ενήλικες όμως αξιοποίησαν στον ίδιο βαθμό τα εγγενή χρονικά χαρακτηριστικά των γεγονότων για τη διαδοχή καθώς και συνομιλιακα υπονοήματα για τη σύμπτωση. Στην κατάκτηση της Γ2 η πορεία είναι διαφορετική. Οι αρχάριοι αξιοποίησαν για τη διάδοχη τα εγγενή χρονικά χαρακτηριστικά των γεγονότων, ενώ η πλειονότητα των ομιλητών μέσου επίπεδου τη συνοπτική όψη και τα επιρρήματα. Στους προχωρημένους επιτυγχάνεται πλέον ισορροπία μεταξύ των δυο τρόπων. Η σύμπτωση σηματοδοτήθηκε με ποικιλία μέσων άλλα συχνάαναποτελεσματικά ως το επίπεδο των προχωρημένων. Η σύγκριση της ανάπτυξης στη Γ1 και στη Γ2 υποδεικνύει ότι διαφορές στο γνωσιακό και γλωσσικό/επικοινωνιακό υπόβαθρο των ομιλητών στα αρχικά στάδια ανάπτυξης οδηγούν σε διάφορες στη δόμηση των αφηγημάτων. Οι ενήλικες συγκροτούν κείμενα με χρονική δομή ακόμη και στο επίπεδο των αρχαρίων. Αντίθετα τα παιδιά αρχικά δεν κατορθώνουν να συγκροτήσουν σαφή χρονική δομή πάρα τη συγκριτικά πιο προχωρημένη γνώση του γλωσσικού συστήματος. Ωστόσο πάρα τις διαφορές στο υπόβαθρο των ομιλητών, παρατηρήθηκαν και ομοιότητες στη δόμηση των αφηγημάτων, όπως η τάση για γραμμική χρονική οργάνωση και αγκίστρωση σε παρελθοντικό χρόνο.