Όψεις της εθνικής ταυτότητας: η περίπτωση των εκπαιδευτικών των διαπολιτισμικών σχολείων της Αττικής

Abstract

Οι λόγοι για την εθνική ταυτότητα είναι πολλοί, και πολλαπλασιάζονται με τόση ταχύτητα ώστε δημιουργούν την εντύπωση ενός πεδίου που σφύζει από ανακαλύψεις. Μια προσεκτική ματιά, όμως, θα έπειθε πως ορθά ο Hobsbawm αποφάσισε ότι για τη μελέτη του εθνικισμού του αρκούσαν λιγότερα από δέκα κείμενα. Δεν είναι πολύ περισσότερα εκείνα που χρειάζεται ο μελετητής της εθνικής ταυτότητας σήμερα. Τα περισσότερα, μάλιστα, περιλαμβάνονται σ? εκείνον τον κατάλογο. Η επιλογή της κατεύθυνσης της παρούσας εργασίας έγινε μέσα από τον διάλογο με την εκτεταμένη βιβλιογραφία, κύρια αλλά και δευτερεύουσα, η οποία όμως δεν ανταποκρινόταν σε αυτό που θέλαμε να πετύχουμε. Όπως αναφέραμε και στο πρώτο κεφάλαιο, τα περισσότερα εγχειρήματα ανάλυσης της εθνικής ταυτότητας ξαστοχούν, και καταλήγουν να ασχολούνται με το έθνος και τον εθνικισμό. Οι ίδιοι συγγραφείς που επιμένουν στην ιστορικότητα της εμφάνισης της εθνικής ταυτότητας, την αντιμετωπίζουν σαν να μην έχει μεταβληθεί ούτε κατά κεραία στο διάστημα των δύο τελευταίων αιώνων. Και, μάλιστα, εγκαλώντας για «ανελαστικότητα» την «εθνοτική» ταυτότητα των άλλων. Την ίδια στιγμή που ελέγχουν κριτικά και αποκηρύσσουν τις ψευδοϊστορικές διαβεβαιώσεις του εθνικισμού περί της αρχαιότητας των εθνών και της ιστορικής τους μοίρας, πασχίζουν να μετατοπίσουν την εμφάνιση της ιδέας του έθνους – του δικού τους έθνους, φυσικά – μερικές δεκαετίες νωρίτερα, σα να είχε πραγματικά κοσμοϊστορική σημασία ποιό είναι το αρχαιότερο ανάμεσα στα νεωτερικά έθνη, το «πρωτότοκο του Θεού».665 Και, φυσικά, αυτές μας οι παρατηρήσεις αναφέρονται και στους συγγραφείς, των οποίων έργα περιλαμβάνονται ή θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται στον κατάλογο του Hobsbawm. Τα ιδεολογικά αυτά ολισθήματα έχουν συναντήσει, βεβαίως, και τον αντίλογό τους, άλλοτε μαχητικά ιδεολογικό και άλλοτε καθαρά κριτικό. Μια από τις χαρακτηριστικότερες πρόσφατες κριτικές την οφείλουμε στον Will Kymlicka, ο οποίος δείχνει με εκπληκτική σαφήνεια πως οι θεωρητικοί του έθνους και του εθνικισμού είναι ένοχοι παρόμοιας επιλεκτικής λήθης με εκείνη που καταγγέλλουν, όταν αναφέρονται στο δικό τους έθνος ή την Δυτική Ευρώπη γενικότερα, και συγκρίνουν ή αξιολογούν τα έθνη, όπως συμβαίνει στην περίφημη διάκριση Δυτικού και μη Δυτικού (δηλαδή Ανατολικού) έθνους, ή εθνικού και εθνοτικού έθνους...