Πολιτικές και κοινωνικές απηχήσεις σε έργα τραγικών με πυρήνα τον πόλεμο (478-404)

Abstract

Στόχος της διατριβής είναι η διερεύνηση της εικόνας του ηγέτη και η σχέση του με τους στρατιώτες και τον άμαχο πληθυσμό, όπως διαμορφώνονται υπό την επίδραση του πολέμου και έχουν αποτυπωθεί σε διασωθέντα έργα τραγικών κατά την περίοδο της Πεντηκονταετίας και του Πελοποννησιακού πολέμου. Αφού συγκεντρώθηκαν τα απαιτούμενα στοιχεία από την ανάλυση και ερμηνεία των εξετασθέντων έργων αναζητήθηκαν ιστορικά παράλληλα σύγχρονα προς τα έργα λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν μπορεί να υπάρξει απόλυτη ταύτιση ανάμεσα σε πρόσωπα και περιστατικά των έργων με αυτά της ιστορικής πραγματικότητας. Σε έργα της Πεντηκονταετίας επικρατεί το πανελλήνιο πνεύμα και η ομοψυχία (Πέρσες), ο ηγέτης εκδηλώνει δημοκρατική συμπεριφορά ή σπεύδει να προασπίσει την πόλη του όταν αυτή κινδυνεύει από δική του υπαιτιότητα ή θυσιάζεται για υψηλές ηθικέ αρχές. Οι στρατιώτες πειθαρχούν στους ηγέτες τους, ενώ εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια κόπωσης όταν συμμετέχουν σε πανελλήνιες επιχειρήσεις και εντοπίζεται υποβόσκουσα δυσαρέσκεια. Ο άμαχος πληθυσμός, που αποτελείται κυρίως από γυναίκες, περιορίζεται στα καθήκοντά του στον οίκο, ενώ κατατρύχεται από τον φόβο για τα δεινά του πολέμου. Σε διασωθέντα έργα του Πελοποννησιακού πολέμου ο ηγέτης σπεύδει να προασπίσει την πόλη του όταν κινδυνεύει, αλλά εντοπίσθηκαν και περιπτώσεις κατά τις οποίες οι ηγέτες όταν νικούν εκτραχύνονται σε αγριότητες ή σε άλλες περιπτώσεις ο ηγέτης εκπληρώνει το χρέος του προς την πόλη αφού έχει προηγηθεί εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στο προσωπικό και το συλλογικό συμφέρον. Οι στρατιώτες σπεύδουν να προασπίσουν την πόλη, αλλά εντοπίσθηκαν και περιπτώσεις κατά τις οποίες παρέκκλιναν από τις αρχές που έπρεπε να διέπουν τη συμπεριφορά τους. Δεν διστάζουν σε άλλη περίπτωση να συμπεριφερθούν προσβλητικά προς τον ηγέτη τους ή ακόμα και να είναι έτοιμοι να βιαιοπραγήσουν σε βάρος του ή να τον φονεύσουν. Ο άμαχος πληθυσμός υφίσταται τα δεινά του πολέμου και διαδραματίζει ενεργό ρόλο στις εξελίξεις, ενώ παρατηρείται ότι λειτουργούν υπερβαίνοντας τα όρια της θέσης τους. Η περίοδος από το 478 έως το 404 αρχίζει με τον απόηχο της πανελλήνιας νίκης κατά των Περσών και λήγει με το τέλος ενός πολέμου ανάμεσα σε Έλληνες.