De genere: φύλο και γένος στις Ηρωίδες του Οβιδίου

Abstract

Recent approaches have treated the ovidian heroides as amatory epistles, written by desperate mythical women in love. In doing so they seem to neglect a crucial element of these women’s ethos, i.e. their arête. These mythical women are thus linked to the hesiodic Ehoiae and their renowned exemplarity, a reduction already visible not only in the propertian elegy but also in the ovidian Amores. By underlying their arête and their offers to the faithless heroes/lovers, the heroines represent the old-fashioned ethics of a distant era, totally condemned by the ovidian praeceptor amoris of the ars amatoria. Nevertheless, their attitude towards past events and their action results in the construction of the feminine “heroinism”, a notion intended to check systematically the inconsistencies of the male “heroism”. This invisible struggle identifies with the reversal of the traditional elegy, a move that brings heroides out of the elegiac limits, near to the possibility of a potential epic.

Στην πάροδο του χρόνου οι ηρωίδες του oβιδίου διαβάστηκαν ως επιστολές ερωτευμένων γυναικών του μύθου. Αυτή η προσέγγιση αγνόησε το ήθος αυτών των γυναικών, δηλαδή την αρετή τους. Μέσω αυτής οι ηρωίδες ανάγονται στις ησιοδικές Ηοίες και την περίφημη παραδειγματικότητά τους, στοιχείο ήδη ορατό στην προπερτιανή ελεγεία και τους οβιδιακούς Amores. Προβάλλοντας την αρετή και τις προσφορές τους στους ανάξιους ήρωες/εραστές, οι ηρωίδες εκπροσωπούν την ξεπερασμένη ηθική μιας μακρινής εποχής, απόλυτα καταδικαστέα από το ερωτοδιδάσκαλο της ερωτικής τέχνης. Ωστόσο, η στάση τους απέναντι στο παρελθόν και τη δράση τους καταλήγει στην ανάδειξη του γυναικέιου “ηρωϊδισμού”, μιας αντίληψης που ελέγχει συστηματικά τις αντιφάσεις του ανδρικού “ηρωϊσμού”. Αυτός ο ακήρυχτος πόλεμος ενάντια στην καθεστηκύια κειμενική παράδοση ξεδιπλώνεται μέσα από την αντιστροφή της ελεγείας, ενώ οι ηρωίδες αναλαμβάνουν ρόλο επικού αφηγητή, οι ήρωες/εραστές μεταλλάσσονται σε άπιστες ελεγειακές ερωμένες. Σ’ αυτήν την ερευνητική βάση οι ηρωίδες ως δυνάμει έπος απομακρύνονται από την ελεγειακή παράδοση των Amores.