Οι μαθησιακές διεργασίες στη συγρότηση μουσικών ταυτοτήτων: η περίπτωση της ομάδας πέντε ενήλικων από τη Θεσσαλονίκη που μαθαίνουν και παίζουν μαζί μουσική

Abstract

This study deals with institutional music education and informal learning of music. The central question refers to the relationships and the meanings that are created or ignited through the musical act, and to the identities built within it. In the first part, the concepts and the procedural characteristics of the construction of music identities are introduced and analysed along with institutional and informal aspects of music learning in the Western world. The way these different aspects encourage the building of different identities, and therefore human relationships, is also examined. For a better understanding of the above, three key concepts are introduced in order to organise the structure of the analysis and interpretation of music identities and learning contexts. These key concepts are time, space and the body. In the second part, a case study is presented: a group of five Greek adults who play and learn two foreign musical idioms which belong to the broader musical tradition of the West; bluegrass and gypsy swing (or gypsy jazz) music. Starting with the way these people met, what is examined here are the ways in which and the reasons why they set up this group, how they came up with their unidentified learning theories and how they proceeded to learn from each other by putting these theories into practice. What is also analysed is the way in which they tried to sound like the musicians they admire; a procedure that reinforced their personal relationships and the meaning of their own group in their lives. The study is based on the systematic participant observation of this music group from the autumn of 2006 until the winter of 2008. The material of the study consists mainly of recorded extracts of what was said and played during the meetings of the group. It is supplemented with individual interviews which enrich it with each member's personal views and images of the group and its other members. The analysis constitutes a reconstruction of the original material, an interpretation of what was said by the members of the group and the outcomes of the actual participant observation. The aim of this research was to constitute the character of music learning in an informal context, and to understand the ways in which the participants construct their identities and relate within the setting of their own, self-created learning context. What this study furthers is the concept that institutional music education has much to gain if more attention is paid to the complexity of what is really going on outside its realm.

Η εργασία αυτή πραγματεύεται τη θεσμική και την άτυπη μάθηση μουσικής. Το κύριο ερευνητικό ερώτημα αφορά στις σχέσεις και στα νοήματα που γεννιούνται ή προωθούνται μέσα από τη μουσική πράξη και στις ταυτότητες που συγκροτούνται μέσα από αυτήν. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται και συζητούνται οι έννοιες και τα χαρακτηριστικά της συγκρότησης μουσικών ταυτοτήτων και των θεσμικών και άτυπων μορφών μουσικής εκπαίδευσης και μάθησης στο Δυτικό κόσμο. Συζητείται επίσης διεξοδικά ο τρόπος που οι διαφορετικές αυτές μορφές εκπαίδευσης και μάθησης ενισχύουν την κατασκευή διαφορετικών ταυτοτήτων και, κατ’ επέκταση, ανθρώπινων σχέσεων. Για την καλύτερη κατανόηση των παραπάνω, εισάγονται τρεις έννοιες που οργανώνουν τη δομή της ανάλυσης και ερμηνείας τόσο των μουσικών ταυτοτήτων, όσο και των μαθησιακών πλαισίων. Πρόκειται για τις έννοιες χρόνος, χώρος, και σώμα. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται μια μελέτη περίπτωσης: Μια άτυπη μουσική ομάδα πέντε Ελλήνων ενηλίκων που παίζουν και μαθαίνουν μαζί δύο ξένα μουσικά είδη, τα οποία ανήκουν στην ευρύτερη παραδοσιακή μουσική της Δύσης, την bluegrass και τη gypsy swing (ή gypsy τζαζ) μουσική. Ξεκινώντας από τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αυτοί γνωρίστηκαν, εξετάζεται το πώς και το γιατί συγκρότησαν μια ομάδα άτυπης μάθησης, πώς έστησαν κάποιες από τις άρρητες θεωρίες τους για τη μάθηση και το πώς, μέσα από την εφαρμογή των θεωριών αυτών στη μουσική πράξη, συνέχισαν να μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο. Αναλύεται ακόμα το πώς προσπάθησαν σταδιακά να παίζουν σαν τους μουσικούς που θαυμάζουν, ενισχύοντας παράλληλα τις προσωπικές τους σχέσεις και τη σημασία της ομάδας τους στη ζωή τους. Η έρευνα στηρίζεται στη συστηματική συμμετοχική παρατήρηση της άτυπης μουσικής ομάδας από το φθινόπωρο του 2006 μέχρι και το χειμώνα του 2008. Το υλικό αποτελείται κυρίως από ηχογραφημένα αποσπάσματα όσων λέγονταν και παίζονταν στις συναντήσεις της ομάδας και πλαισιώνεται από ατομικές συνεντεύξεις, οι οποίες το εμπλουτίζουν με την προσωπική εικόνα του καθενός για την ομάδα και τα μέλη της. Η ανάλυση αποτελεί μια επανακατασκευή αυτού του υλικού, μια ερμηνεία όσων ειπώθηκαν από τα μέλη της ομάδας και όσων προσέφερε η συνολική εμπειρία της συμμετοχικής παρατήρησης. Η μελέτη αυτή είχε ως στόχο την ανάδειξη του χαρακτήρα που παίρνει η μάθηση μουσικής σε ένα άτυπο πλαίσιο, και την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι συμμετέχοντες συγκροτούν τις ταυτότητές τους και σχετίζονται μέσα σε ένα δικό τους, αυτοδημιούργητο μαθησιακό πλαίσιο. Από τη συνολική αυτή έρευνα προκύπτει ότι η θεσμοθετημένη μουσική εκπαίδευση έχει πολλά να κερδίσει, εάν δώσει λίγο περισσότερη προσοχή στην πολυπλοκότητα όσων συμβαίνουν και έξω από αυτήν.