Η προγνωστική αξία έκφρασης των πρωτεϊνικών δεικτών p53 και Bcl-2 στον καρκίνο του ενδομητρίου

Abstract

In the present study were estimated the immunohistochemically expression of p53 and Bcl-2 proteins, and the positive expression of estrogen (ER) and progesterone (PR) receptors. The former results were correlated with the clinico-pathologic features of the endometrial cancer, and the prognostic value was estimated as well. Seventy seven patients with endometrial cancer of median age (±SD) 62.5±10 years (range 35-80 yrs), all surgical treated in 4th Department of Obstetrics and Gynecology of Aristotle University of Thessaloniki (AUTH), were analysed. The relative follow up of the patients was done in the same department and the median time was 60 months (range 9-120 months). Formalin fixed and paraffin embedded tumor blocks selected and were analyzed from the Department of Pathology of AUTH. According our methodology were estimated the overexpression of p53 protein the expression of Bcl-2 protein and the positive ER and PR. The former markers were correlated with clinico-pathologic features of endometrial cancer (tumor grade, histopathology subtype, myometrial infiltration, lymph nodes metastasis, etc.), while the prognostic impact was estimated as well. Seventy-nine % of the patients were of stage I, while the endometrioid was the most common subtype (96%). Ninety % of the tumors were of grade 1 and 2, and in 69% of the cases the myometrial infiltration was ≤1/2. Thirty-five % of the patients were classified as low risk for nodal metastasis and extra-uterine disease. The median follow up of the patients was 60 months (range 9-120 months). The SPSS program was used for the statistical analysis of the study (SPSS Inc., Chicago, IL, USA). In 23.4% of the patients there was overexpression of p53 protein. Positive association was noted between p53 and advanced stages, special histopathology subtypes, patients >60 years and older, and patients with positive nodes in cases which staging lymphadenectomy was performed (P<0.05). Thirty-nine % of the patients were positive in Bcl-2 protein. Positive correlation was noted between Bcl-2 and younger aged patients (≤60 yrs), well differentiated tumors and positive progesterone receptors. Positive correlation was also noted between disease free survival (DFS) and early stages, well differentiated tumors, superficial myometrial infiltration and patients with disease confined to the uterine body (P<0.05), while there was no correlation with the immonohistochemical markers of the study. After multivariate analysis of the immonohistochemical markers and the clinico-pathologic features of the study, only the FIGO staging was independently correlated with DFS. According to our results there was positive association between p53 protein and unfavourable clinico-pathologic features (advanced stage, special histopathology subtypes, nodal metastasis, and advanced patients age), while positive relationship was observed between Bcl-2 protein and favourable features such as younger aged patients, well differentiated tumor and positive progesterone receptors. In a multivariate analysis included the clinico-pathologic parameters and the molecular markers of the study, only FIGO staging was independently correlated with the DFS.

Η µελέτη αυτή σχεδιάστηκε µε σκοπό την εκτίµηση της ανοσοϊστοχηµικής έκφρασης των πρωτεϊνικών δεικτών p53 και Βcl2, ενώ έγινε επίσης ανάλυση των οιστρογονικών (ER) και προγεστερονικών (PR) υποδοχέων. Τα αποτελέσµατα των παραπάνω µετρήσεων συσχετίσθηκαν µε τους κλασικούς κλινικοπαθολογικούς παράγοντες, ενώ εκτιµήθηκε η προγνωστική τους αξία. Μελετήθηκαν 77 ασθενείς µε καρκίνο του ενδοµητρίου, µέσης ηλικίας (±SD) 62.5 ± 10 έτη (35-80 έτη) που αντιµετωπίστηκαν χειρουργικά στη ∆΄ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του ΑΠΘ. Ο τακτικός έλεγχος των ασθενών έγινε από το Ογκολογικό Ιατρείο της Κλινικής και ο µέσος χρόνος παρακολούθησης ήταν 60 µήνες (9-120 µήνες). Κύβοι παραφίνης των ιστολογικών παρασκευασµάτων των ασθενών, που διατηρούνται στο Εργαστήριο Παθολογικής Ανατοµικής του Ιπποκράτειου Νοσοκοµείου, χρησιµοποιήθηκαν για το εργαστηριακό σκέλος της µελέτης, που πραγµατοποιήθηκε στο Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατοµικής του ΑΠΘ. Το εργαστηριακό σκέλος της µελέτης συµπεριέλαβε τον ανοσοϊστοχηµικό έλεγχο της υπερέκφρασης της πρωτεΐνης p53, την έκφραση της πρωτείνης Βcl-2, και τη θετικότητα ως προς τους ER και PR. Οι παραπάνω δείκτες συσχετίσθηκαν µε κλασικούς κλινικοπαθολογικούς παράγοντες του καρκίνου του ενδοµητρίου (βαθµός διαφοροποίησης, ιστοπαθολογικός τύπος, βάθος διήθηση µυοµητρίου, λεµφαδενικές µεταστάσεις κ.α.), ενώ παράλληλα εκτιµήθηκε η προγνωστική τους αξία. Το 79% των ασθενών της µελέτης ήταν σταδίου Ι, ενώ ο ενδοµητριοειδής τύπος ήταν ο συνηθέστερος ιστοπαθολογικός τύπος (96%). Το 90% των όγκων ήταν καλής και µέτριας διαφοροποίησης (grade 1 και 2), ενώ στο 69% το βάθος διήθησης του µυοµητρίου ήταν ≤1/2. Το 35% των ασθενών, σύµφωνα µε τη µεθοδολογία της µελέτης, ήταν χαµηλού κινδύνου για λεµφαδενικές µεταστάσεις και διασπορά της νόσου εκτός σώµατος της µήτρας. Για τη στατιστική ανάλυση της µελέτης χρησιµοποιήθηκε το πρόγραµµα SPSS (SPSS Inc., Chicago, IL, USA). Η υπερέκφραση της πρωτείνης p53 στον κυτταρικό πυρήνα των υπό µελέτη ιστών, ανευρέθηκε στο 23.4% των ασθενών, ενώ σηµαντικά υψηλότερη ήταν η υπερέκφραση της πρωτεΐνης στα προχωρηµένα στάδια της νόσου, σε ειδικούς ιστοπαθολογικούς τύπους, σε ασθενείς ηλικίας >60 ετών, καθώς και σε ασθενείς µε θετικούς λεµφαδένες (P<0.05). Το 39% των ασθενών εµφάνισε κυτταροπλασµατική έκφραση της πρωτεΐνης Βcl-2, ενώ θετική σχέση υπήρξε µεταξύ Βcl-2 πρωτεΐνης και ασθενών ≤60 ετών και όγκων καλής διαφοροποίησης. Μετά από ανάλυση της σχέσης µεταξύ των πρωτεϊνικών δεικτών της µελέτης και των ορµονικών υποδοχέων, υπήρξε θετική σχέση µεταξύ της Βcl-2 πρωτείνης και των προγεστερονικών υποδοχέων. Θετική επίσης σχέση υπήρξε µεταξύ της επιβίωσης ελεύθερης νόσου (DFS) και αρχόµενων σταδίων, όγκων καλής διαφοροποίησης, επιπολής διήθησης του µυοµητρίου και ασθενών ελεύθερων εξαρτηµατικής και λεµφαδενικής νόσου (P < 0.05), ενώ η ίδια παρατήρηση δεν έγινε σε ό,τι αφορά τους ανοσοϊστοχηµικούς δείκτες της µελέτης. Μετά από ανάλυση πολλαπλών µεταβλητών όπου συµπεριλήφθηκαν κλασικοί κλινικοπαθολογικοί παράγοντες του καρκίνου του ενδοµήτριου και οι ανοσοϊστοχηµικοί δείκτες της µελέτης (Βcl-2, p53, ER, PR), µόνο το στάδιο της νόσου διατήρησε τη σηµαντικότητα του ως ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας σε ό,τι αφορά την επιβίωση ελεύθερης νόσου. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της παρούσας µελέτης, υπήρξε θετική σχέση της πρωτεΐνης p53 και των δυσµενών κλινικοπαθολογικών παραγόντων (προχωρηµένο στάδιο νόσου, ειδικοί ιστοπαθολογικοί τύποι, λεµφαδενικές µεταστάσεις, προχωρηµένη ηλικία ασθενών), ενώ θετική σχέση υπήρξε µεταξύ πρωτεΐνης Βcl-2 και ασθενών µικρότερης ηλικίας, όγκων καλής διαφοροποίησης και προγεστερονικών υποδοχέων. Το στάδιο της νόσου έχει αποτελέσει τον µόνο ανεξάρτητο προγνωστικό παράγοντα µετά από ανάλυση πολλαπλών µεταβλητών, όπου συµπεριλήφθηκαν οι κλασικοί κλινικοπαθολογικοί παράγοντες και οι ανοσοϊστοχηµικοί δείκτες της µελέτης.