Περί συστημικών παρεμβάσεων σε αειφόρα βιομηχανικά οικοσυστήματα υπό το πρίσμα της κοινωνικοτεχνικής προσέγγισης

Abstract

This thesis concerns the systemic interventions required for the development, maintenance and diffusion of industrial ecosystems managed as technological niches under the prism of the socio-technical approach. Towards this end, it is an innovative effort that concentrates on the issues emerged and on the interventions required in the transistion towards a novel eco-industrial technological regime. The main contribution of the research reported is the development οf theoretical constructs, as well as a normative framework for the transition process towards an eco-industrial paradigm. Methodologically, the analysis was based on a secondary research approach and application of theoretical tools from the disciplines of Systems Science and Science and Technology Studies. Initially, the industrial ecosystem was considered as a system and was analysed through fundamental systems concepts. Following, it was approached as an organization, and the associated problems of its transition process were analyzed. Finally, towards a more synthetic view, industrial ecosystems were considered as the constituent parts of a novel socio-technical regime of productions systems. The transition towards such an eco-industrial regime was analyzed through systemic interventions in technological niches by reference to existing industrial ecosystems. The thesis proposes explanatory and prescriptive frameworks for the design of the necessary interventions. At a micro level, the frameworks developed can be applied to the management and further development of existing industrial ecosystems, while at a macro level, they can be used by policy makers in the development of strategies aiming at the diffusion of the eco-industrial paradigm.

Η ανάπτυξη βιομηχανικών οικοσυστημάτων αποτελεί τη βασική κατεύθυνση της βιομηχανικής οικολογίας, η οποία προβάλλει ως ένα από τα πλέον ολοκληρωμένα μοντέλα αειφόρου ανάπτυξης. Η διδακτορική διατριβή αφορά στις συστημικές παρεμβάσεις που απαιτούνται για τη δημιουργία, συντήρηση και ανάπτυξη βιομηχανικών οικοσυστημάτων ή τεχνολογικών θυλάκων όπως ορίζονται υπό το πρίσμα της κοινωνικοτεχνικής προσέγγισης. Προς αυτήν την κατεύθυνση, η εργασία αποτελεί μια καινοτόμο προσπάθεια, η οποία εστιάζει (σε μίκρο και μάκρο επίπεδο) στα προβλήματα που εμφανίζονται και στις παρεμβάσεις που απαιτούνται κατά τη μετάβαση προς ένα νέο οικοβιομηχανικό τεχνολογικό καθεστώς. H διατριβή στοχεύει κυρίως στη παραγωγή θεωρίας και καθοδηγητικών πλαισίων σχετικά με τη διαδικασία μετάβασης προς το οικοβιομηχανικό παράδειγμα μέσω δευτερογενούς ανάλυσης υφιστάμενων περιπτώσεων και εφαρμογής θεωρητικών εργαλείων από τα πεδία της συστημικής επιστήμης και των σπουδών τεχνολογίας και επιστήμης. Αρχικά, το βιομηχανικό οικοσύστημα αντιμετωπίζεται ως σύστημα, δηλαδή ως σύνολο μερών τα οποία παρουσιάζουν αναδυόμενες ιδιότητες, και αναλύεται με τη βοήθεια θεμελιωδών συστημικών χαρακτηριστικών. Στη συνέχεια, το βιομηχανικό οικοσύστημα αντιμετωπίζεται ως οργάνωση, δηλαδή ως μια συγκροτημένη ομάδα εμπλεκομένων που στοχεύουν στην πραγμάτωση συγκεκριμένων στόχων, και αναλύονται τα προβλήματα που ανακύπτουν κατά το σχεδιασμό και την υλοποίηση των απαιτούμενων παρεμβάσεων. Τέλος, σε μια συνθετική οπτική, το βιομηχανικό οικοσύστημα αντιμετωπίζεται ως ένα νέο τεχνολογικό καθεστώς, δηλαδή ως ένα σύνολο πεποιθήσεων, κανόνων και τεχνολογιών που ρυθμίζει και διαμορφώνει τη βιομηχανική δραστηριότητα, και εξετάζεται η μετάβαση προς ένα οικοβιομηχανικό σύστημα παραγωγής, υπό το πρίσμα της κοινωνικοτεχνικής προσέγγισης, μέσω συστημικών παρεμβάσεων σε σχετικούς τεχνολογικούς θύλακες. Στη διατριβή προτείνονται ερμηνευτικά και καθοδηγητικά πλαίσια, τα οποία σε μίκρο επίπεδο μπορούν να εφαρμοσθούν στη διαχείριση και ανάπτυξη υφιστάμενων βιομηχανικών οικοσυστημάτων, ενώ σε μάκρο επίπεδο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη χάραξη στρατηγικών πολιτικών οικοβιομηχανικής ανάπτυξης.