Γιορτές στο νηπιαγωγείο: η εθνική και θρησκευτική τους διάσταση: μια εθνογραφική μελέτη

Abstract

Το νηπιαγωγείο, ως χώρος που μεσολαβεί ανάμεσα στην οικογένεια και την(τυπική) εκπαίδευση, απευθύνεται στα παιδιά μιας συγκεκριμένης ηλικίας, τηςπροσχολικής. Σύμφωνα με τις κρατούσες απόψεις για την παιδική ηλικία, τα νήπιαδεν μετέχουν του πολιτικού και ιδεολογικού πεδίου, καθώς αυτά είναι αθώα,παιγνιώδη και εγωκεντρικά, περιορισμένα στο στενό κύκλο της οικογένειας. Οιαπόψεις αυτές αντιπροσωπεύονται τόσο στην παιδαγωγική θεωρία των σταδίωνανάπτυξης όσο και στην κοινή θεώρηση της έννοιας του «νηπίου». Αντίθετα, για τηνυπόλοιπη εκπαίδευση υπάρχει η άποψη ότι το σχολείο συνιστά έναν από τουςσημαντικότερους ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους ο οποίος παίζειπροεξάρχοντα ρόλο στη διαμόρφωση της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης τωνπαιδιών. Στη μελέτη αυτή προσεγγίζεται ο χώρος του νηπιαγωγείου ως ένα πεδίοκοινωνικής και πολιτικής δράσης και ως φορέας εθνικοθρησκευτικής αγωγής. Έτσι, ηπαρούσα έρευνα μελετά το νηπιαγωγείο ως έναν τόπο διαπαιδαγώγησης στις εθνικέςκαι θρησκευτικές αξίες του κράτους και της κοινωνίας, όπου αυτό υπάγεται, και ταπαιδιά ως κοινωνικά δρώντα υποκείμενα κατά τη διαδικασία της πολιτικής τουςκοινωνικοποίησης.Με κύρια εστίαση στις εθνικές και τις θρησκευτικές γιορτές επιχειρήθηκε ναδιερευνηθεί η πραγμάτευση εννοιών, οι οποίες συμμετέχουν στη συγκρότηση τουλόγου περί έθνους σε ένα συγκεκριμένο νηπιαγωγείο, να περιγραφούν οι τρόποι καιοι διαδικασίες της μεταβίβασης των σχετικών αξιών στα παιδιά και το πλαίσιο τηςπαιδαγωγικής σχέσης μέσα στην οποία όλα αυτά συμβαίνουν. Επιπλέον, μελετήθηκεο ρόλος των παιδιών στη διαδικασία της εθνικοθρησκευτικής τους διαπαιδαγώγησης,η ενεργός συμμετοχή τους στη διαμόρφωση της κάθε φορά κοινωνικής συνθήκης καιτων παραγόμενων νοημάτων, η αυτονομία δράσης και σκέψης, ο λόγος αντίστασηςκαι αμφισβήτησης που εκφέρουν. Οι θεωρητικές και μεθοδολογικές επιλογέςεμπίπτουν στην ερμηνευτική παράδοση της εκπαιδευτικής έρευνας, καθώς όλες οισυνιστώσες της πολιτικής κοινωνικοποίησης και της εθνικοθρησκευτικήςδιαπαιδαγώγησης στο νηπιαγωγείο περιγράφονται και αναλύονται μέσα από τοπρίσμα του υποκειμενικού νοήματος των κοινωνικών φαινομένων, τηςπολυδιάστατης ερμηνείας τους, των πολλών και διαφορετικών εμπειριών πουπαράγει η ίδια κοινωνική περίσταση, καθώς και της θεώρησης των γνώσεων και τωννοημάτων ως προϊόν αλληλεπίδρασης των κοινωνικών υποκειμένων.Τα ερευνητικά ευρήματα ανατρέπουν την άποψη ότι ο κόσμος τουνηπιαγωγείου συνιστά μια ουδέτερη περιοχή έξω από την πολιτική σφαίρα. Αντίθετα,παρά την έλλειψη ενός λεπτομερούς αναλυτικού προγράμματος, σε σύγκριση με ταΑΠ των άλλων βαθμίδων της εκπαίδευσης, η πολιτική κοινωνικοποίηση και ηεθνικοθρησκευτική διαπαιδαγώγηση των παιδιών λαμβάνει χώρα. Η διαδικασία αυτήμάλιστα, δεν έχει ασυνέχειες περιοριζόμενη στις εθνικές γιορτές αλλά συνιστά έναχωροχρονικό «συνεχές» το οποίο διαπερνά και διαποτίζει πολλές πτυχές τουπρογράμματος και των καθημερινών πρακτικών, μέσα από την επεξεργασία τόσο των«προφανών» συστατικών της όσο και των φαινομενικά δευτερευουσών ιδεών, οιοποίες αν και δεν είναι το ίδιο εμφανείς αποδεικνύονται απαραίτητες και οργανικάδεμένες παράμετροι της εθνοπολιτισμικής εμπειρίας.