Επίπεδα εγγραμματοσύνης της υγείας, εγγραμματοσύνης της διατροφής και επισιτιστικής ανασφάλειας σε μετανάστες στην Ελλάδα

Abstract

Introduction: Low levels of Health Literacy (HE), Nutrition Literacy (NL), Food Insecurity (FI) and poor Diet Quality (DQ) are negatively associated with health. Aim: The aim of this PhD thesis was a) to investigate the experiences, practices, needs and feelings of migrants in Greece regarding the management of health, nutrition and food security issues, and b) to identify the levels and determinants of HL, NL, FI and DQ in a sample of Greeks and migrants. Methods: The following two main studies were conducted: a) a three focus group discussion study with a total of 22 adult migrant participants, and b) a cross-sectional study with the participation of 422 Greeks and 226 migrants, aged >18 years, from the urban area of Attica. In addition, in the context of the PhD thesis, the following tools were validated in Greek: the Adult Food Security Survey Module and the Mediterranean Diet Adherence Screener. HL, NL, FI and DQ were assessed through the Greek versions of the European Health Literacy Questionnaire (HLS_EU_Q16-Gr), Nutrition Literacy Scale (NLS-Gr), Adult Food Security Survey Module (AFSSM-Gr) and Mediterranean Diet Adherence Screener (MEDAS-Gr), respectively. Thematic analysis and non-parametric statistical tests Mann-Whitney, Kruskal Wallis, and logistic regression models were used for the statistical analyses. Results: Focus group discussions indicated that, in the case of migrants in Greece, language barriers, different culture, along with feelings of insecurity related to migration status, are the most important barriers to accessing healthcare services. In addition, the health of migrants seems to be affected by poor DQ, probably due to lack of relevant knowledge, but also due to high levels of FI, especially in the first years of migration. The main findings of the cross-sectional study are summarized as follows: Greeks have higher levels of HL (p=0.002), NL (p<0.001) and DQ (p<0.001) and lower levels of FI (p<0.001) compared to migrants. Regarding HL, in Greeks, age (46-55 years old) was associated with higher odds of adequate HL [Odds Ratio (OR) = 3.77, 95% Confidence Interval (CI): (1.15-12.31)], while in migrants, age (26-35 years old) and origin from Low Human Development Index (LHDI) countries were associated with lower odds of adequate levels of HL (53% and 76%, respectively). In terms of NL, education >12 years increased the odds of adequate NL among Greeks [OR = 4.06, 95% CI: (1.59-10.36)]. Among migrants, higher odds of adequate NL is observed in women [OR = 16.87, 95% CI: (4.42-64.40)] and those living >10 years in Greece [OR = 13.04, 95% CI: (1.90-89.47)], while lower odds occurs in those of LHDI origin (95%). Regarding FI, among Greeks, education >12 years and adequate levels of HL/NL were associated with lower odds of FI (67%, 49% and 69%, respectively). In migrants, age (26-35 years), gender (female), education (10-12 years) and adequate NL decreased the odds of FI (80%, 68%, 77% and 86%, respectively), whereas, in contrast, being from a LHDI origin increased the odds of FI [OR = 3.24, 95% CI: (1.21-8.67)]. Finally, high levels of DQ are more likely in Greeks >36 years old [OR = 13.97, 95% CI: (1.54-126.68)] and those with adequate levels of HL [OR = 2.57, 95% CI: (1.14-5.81)], while interestingly, are less likely in migrants with >12 years of education (83%). Conclusions: Migrants have lower HL, NL, DQ and higher FI compared to Greeks. Moreover, both in Greeks and migrants, NL was negatively associated with FI, while regarding DQ, in the case of migrants a shift in dietary habits towards a Western-style diet was reported based on the focus group discussions. The findings of this study can contribute to the design of policies and implementation of actions to strengthen HL, NL, address FI and improve DQ among migrants.

Εισαγωγή: Τα χαμηλά επίπεδα Εγγραμματοσύνης της Υγείας (ΕΥ), Εγγραμματοσύνης της Διατροφής (ΕΔ), η Επισιτιστική Ανασφάλεια (ΕΑ) και η κακή Ποιότητα της Δίαιτας (ΠΔ), σχετίζονται αρνητικά με την υγεία. Σκοπός: Σκοπός της διδακτορικής διατριβής ήταν α) να διερευνήσει τις εμπειρίες, τις πρακτικές, τις ανάγκες και τα συναισθήματα των μεταναστών στην Ελλάδα σχετικά με τη διαχείριση ζητημάτων υγείας, διατροφής και επισιτιστικής ασφάλειας, και β) να προσδιορίσει τα επίπεδα και τους προσδιοριστικούς παράγοντες της ΕΥ, ΕΔ, ΕΑ και ΠΔ, σε δείγμα Ελλήνων και μεταναστών. Μέθοδος: Διεξήχθησαν, α) μελέτη τριών ομάδων εστιασμένης συζήτησης (focus group discussion) με συνολικά 22 ενήλικες μετανάστες, και β) συγχρονική μελέτη με τη συμμετοχή 422 Ελλήνων και 226 μεταναστών, ηλικίας >18 ετών, από τον αστικό ιστό της Αττικής. Επίσης, στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής σταθμίστηκαν στα ελληνικά τα παρακάτω δύο εργαλεία: το Adult Food Security Survey Module και το Mediterranean Diet Adherence Screener. Η ΕΥ, η ΕΔ, η ΕΑ και η ΠΔ αξιολογήθηκαν μέσω των ελληνικών εκδόσεων των European Health Literacy Questionnaire (HLS_EU_Q16-Gr), Nutrition Literacy Scale (NLS-Gr), Adult Food Security Survey Module (AFSSM-Gr) και Mediterranean Diet Adherence Screener (MEDAS-Gr), αντίστοιχα. Για τις στατιστικές αναλύσεις αξιοποιήθηκαν η θεματική ανάλυση, οι μη παραμετρικοί στατιστικοί έλεγχοι Mann-Whitney, Kruskal Wallis, καθώς και μοντέλα λογιστικής παλινδρόμησης. Αποτελέσματα: Η μελέτη εστιασμένης συζήτησης έδειξε ότι, όσον αφορά στους μετανάστες στην Ελλάδα, τα γλωσσικά εμπόδια, η διαφορετική κουλτούρα, μαζί με τα αισθήματα ανασφάλειας που σχετίζονται με το μεταναστευτικό καθεστώς, αποτελούν τα σημαντικότερα εμπόδια στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης. Επιπρόσθετα, η υγεία των μεταναστών φαίνεται ότι επηρεάζεται από την κακή ΠΔ, πιθανότατα λόγω της έλλειψης σχετικών γνώσεων, αλλά και των υψηλών επιπέδων ΕΑ, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της μετανάστευσης. Τα κυριότερα ευρήματα της συγχρονικής μελέτης, συνοψίζονται στα εξής: Oι Έλληνες παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα ΕΥ (p=0,002), ΕΔ (p<0,001) και ΠΔ (p<0,001) και χαμηλότερη ΕΑ (p<0,001) συγκριτικά με τους μετανάστες. Αναφορικά με την ΕΥ, στους Έλληνες, η ηλικία (46-55 ετών) συσχετίστηκε με υψηλότερη πιθανότητα επαρκούς ΕΥ [Σχετικός Λόγος (ΣΛ) = 3,77, 95% Διάστημα Εμπιστοσύνης (ΔΕ): (1,15-12,31)], ενώ στους μετανάστες, η ηλικία (26-35 ετών) και η καταγωγή από Χώρες με Χαμηλό Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (ΧΧΔΑΑ) συσχετίστηκαν με χαμηλότερη πιθανότητα επαρκούς ΕΥ (53% και 76%, αντίστοιχα). Ως προς την ΕΔ, η εκπαίδευση >12 έτη αυξάνει την πιθανότητα επαρκούς ΕΔ στους Έλληνες [ΣΛ = 4,06, 95% ΔΕ: (1,59-10,36)]. Στους μετανάστες, υψηλότερη πιθανότητα επαρκούς ΕΔ παρατηρείται σε γυναίκες [ΣΛ = 16,87, 95% ΔΕ: (4,42-64,40)] και όσους/όσες ζουν >10 έτη στην Ελλάδα [ΣΛ = 13,04, 95% ΔΕ: (1,90-89,47)], ενώ μειωμένη πιθανότητα εμφανίζεται σε όσους/όσες έχουν καταγωγή από ΧΧΔΑΑ (95%). Όσον αφορά την ΕΑ, στους Έλληνες, η εκπαίδευση >12 έτη και η επαρκής ΕΥ/ΕΔ συσχετίστηκαν με λιγότερες πιθανότητες ΕΑ (67%, 49% και 69%, αντίστοιχα). Στους μετανάστες, η ηλικία (26-35 ετών), το φύλο (γυναίκες), η εκπαίδευση (10-12 έτη) και η επαρκής ΕΔ μειώνουν την πιθανότητα ΕΑ (80%, 68%, 77% και 86%, αντίστοιχα), ενώ αντίθετα, η καταγωγή από ΧΧΔΑΑ αυξάνει την πιθανότητα ΕΑ [ΣΛ = 3,24, 95% ΔΕ: (1,21-8,67)]. Τέλος, η υψηλή ΠΔ είναι πιθανότερη στους Έλληνες >36 ετών [ΣΛ = 13,97, 95% ΔΕ: (1,54-126,68)] και όσους/όσες έχουν επαρκή ΕΥ [ΣΛ = 2,57, 95% ΔΕ: (1,14-5,81)], ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι είναι λιγότερο πιθανή στους μετανάστες που έχουν εκπαίδευση >12 έτη (83%). Συμπεράσματα: Οι μετανάστες παρουσιάζουν χαμηλότερη ΕΥ, ΕΔ, ΠΔ και υψηλότερη ΕΑ σε σύγκριση με τους Έλληνες. Επιπλέον, τόσο στους Έλληνες, όσο και στους μετανάστες η ΕΔ συσχετίστηκε αρνητικά με την ΕΑ, ενώ αναφορικά με την ΠΔ, στην περίπτωση των μεταναστών αποτυπώθηκε μια μετατόπιση των διατροφικών συνηθειών, προς μια δυτικού τύπου δίαιτα με βάση τα αποτελέσματα των ομάδων εστιασμένης συζήτησης. Τα ευρήματα της μελέτης αυτής μπορούν να συμβάλουν στον σχεδιασμό πολιτικών και την εφαρμογή δράσεων για την ενίσχυση της ΕΥ, της ΕΔ, την αντιμετώπιση της ΕΑ και τη βελτίωση της ΠΔ των μεταναστών.