Από το brain drain στους digital nomads: προκλήσεις για την κατοικία και την πόλη

Abstract

The phenomenon of brain drain (the flight of highly skilled young people from less to more powerful economies), which is of particular concern in Greece and Italy, took on massive proportions at the height of the recent economic crisis. In this thesis, the living, housing, working and moving conditions of these young people are examined, with an emphasis on the experience offered by the host cities, and on how such movements affect contemporary urban centers. As can be seen, the quality of the urban environment and the services provided is indeed one of the motives for this kind of mobility, which incorporates cosmopolitan characteristics. The context of the 2020-2022 pandemic has radically changed the form and direction of youth mobility, imposing the expansion of remote work, through digital platforms, in more and more professional sectors, which reinforces pre-existing trends promoting flexible work on an international scale. In this context, mobile skilled young people adopt nomadic characteristics, forced to postpone their settling into 'fixed' work and residence. Thus, the brain drain phenomenon seems to converge with the phenomenon of digital nomadism, at the same time as geopolitical instability and the energy crisis oblige older streams of digital nomads to reduce the frequency and scope of their movements, which are directed to cities in the North. In this development, the policies for attracting highly skilled human resources implemented in developed countries, which, as the thesis concludes, intensify the inequalities in the geography of knowledge and innovation, making the issue of the repatriation of young people to their countries of origin more complex.

Το φαινόμενο του brain drain (της φυγής των νέων υψηλής εξειδίκευσης από λιγότερο σε περισσότερο ισχυρές οικονομίες) που απασχολεί ιδιαίτερα την Ελλάδα και την Ιταλία, πήρε μαζικές διαστάσεις στην κορύφωση της πρόσφατης οικονομικής κρίσης. Σε αυτή τη διατριβή, εξετάζονται οι συνθήκες ζωής, στέγασης, εργασίας και μετακίνησης αυτών των νέων, δίνοντας έμφαση στην εμπειρία που προσφέρουν οι πόλεις υποδοχής, και στον τρόπο που οι μετακινήσεις αυτού του είδους επηρεάζουν τα σύγχρονα αστικά κέντρα. Όπως διαπιστώνεται, η ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος και των παρεχόμενων υπηρεσιών αποτελεί πράγματι ένα από τα κίνητρα αυτής της μετακίνησης που ενσωματώνει κοσμοπολίτικα χαρακτηριστικά. Η συγκυρία της πανδημίας του 2020-2022 μετέβαλε ριζικά τη μορφή και την κατεύθυνση των νεανικών μετακινήσεων, επιβάλλοντας την επέκταση της εργασίας από απόσταση, μέσα από ψηφιακές πλατφόρμες, σε ολοένα και περισσότερους επαγγελματικούς κλάδους, κάτι που ενισχύει τις προϋπάρχουσες τάσεις προώθησης της ευέλικτης εργασίας σε διεθνή κλίμακα. Στη συγκυρία αυτή, οι μετακινούμενοι εξειδικευμένοι νέοι υιοθετούν νομαδικά χαρακτηριστικά,αναγκασμένοι να αναβάλλουν διαρκώς την εγκατάστασή τους σε “σταθερή’’ εργασία και τόπο διαμονής. Έτσι το φαινόμενο του brain drain φαίνεται να συγκλίνει με το φαινόμενο του digital nomadism, την ίδια στιγμή που η γεωπολιτική αστάθεια και η ενεργειακή κρίση υποχρεώνει τα παλαιότερα ρεύματα ψηφιακών νομάδων, να μειώσουν τη συχνότητα και το εύρος των μετακινήσεών τους, οι οποίες κατευθύνονται πλέον σε πόλεις του Βορρά. Στην εξέλιξη αυτή φαίνεται ότι αποκτούν σημασία οι πολιτικές προσέλκυσης ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης, που εφαρμόζονται στις ανεπτυγμένες χώρες και οι οποίες, όπως συμπεραίνει η διατριβή, εντείνουν τις ανισότητες στη γεωγραφία της γνώσης και της καινοτομίας, κάνονταςπιο σύνθετο το ζήτημα του επαναπατρισμού των νέων στις χώρες προέλευσης τους.