Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας προγράμματος κατ' οίκον εκπαίδευσης ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

Abstract

Aim: Ιnvestigation of the effectiveness of a health literacy-adapted educational intervention for patients with type 2 diabetes mellitus (T2DM) conducted at home aimed at achieving glycemic control goals and improving health literacy (HL) and self-efficacy (SE). Method: This is an experimental study with an intervention group and a control group consisting of a random sample of patients with T2DM who were monitored at the diabetes clinic and home care department of the Hospital of Drama, Greece. The intervention group participated in a structured home-education program, while the control group received standard care during routine visits. All patients completed two scales before the intervention, immediately after and 3 months post-intervention. These scales included the short form of the European Health Literacy Survey Questionnaire (HLS-EU-Q16) to measure HL and the Diabetes Management Self-Efficacy Scale (DMSES) to assess Self-Efficacy (SE) in individuals with T2DM. Additionally, BMI was calculated and medical history, demographic characteristics, and glycemic control metrics, such as A1C (A1C) fasting plasma glucose (FPG) and postprandial plasma glucose (PPG), were also recorded. Results: A total of 120 patients with T2DM (response rate: 92.3%) were enrolled in the study, with 60 participants in the control group and 60 in the intervention group. The mean age of participants in the control group was 64 years [SD= 10.6], while in the intervention group it was 66.9 [SD= 10.6]. he majority of participants in both groups were female (55%, 51%, respectively). The two groups did not differ significantly in their characteristics. In the overall sample, a statistically significant positive correlation was found between HL and SE and a significant negative association was observed between A1C and diet, physical activity. HL was found significantly correlated with age, gender, education level, and A1C. Women and older people had lower HL, while a higher education level was significantly associated with higher HL. Higher A1C levels were significantly associated with lower HL. Additionally, SE partially mediates the relationship between HL and A1C, in a statistically significant manner. In the intervention group, the average weight decreased by 2.5 kg (BMI -0.9 kg/m2) 3 months post-intervention. A1C in this group decreased by an average of 0.64% (7.6%→6.96%) 3 months post-intervention and the proportion of those who achieved A1C targets increased from 28.3% to 56.7%. Both FPG and PPG also decreased significantly in the intervention group 3 months post-intervention. FPG decreased by an average of 21.72 mg/dl (from 136.2 mg/dl to 114.5 mg/dl) and PPG decreased by 16.67 mg/dl (from 162 mg/dl to 145.3 mg/dl). The proportion of patients achieving FPG and PPG targets in the intervention group increased from 35.6% to 76.7% and from 64.4% to 93.3%, respectively. HL and SE increased significantly immediately after the intervention in the intervention group and this effect was maintained 3 months later. SE continued to fully mediate the relationship between HL and A1C in the intervention group immediately after the intervention. Conclusion: The results of the study confirm that family-based and HL-adapted intervention programs can enhance the successful management of T2DM. An HL-adapted intervention may help patients with T2DM achieve the glycemic control goals, while also improving both their HL and SE.

Εισαγωγή: Η παρούσα διατριβή εξετάζει την επίδραση ενός προγράμματος κατ’ οίκον εκπαίδευσης σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔΤ2), εστιάζοντας στη βελτίωση της διαχείρισης της νόσου, στην επίτευξη των θεραπευτικών στόχων και στη βελτίωση παραγόντων που σχετίζονται με αυτούς μέσω προσαρμοσμένης εκπαίδευσης. Σκοπός: Σκοπός ήταν η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας ενός προγράμματος κατ’ οίκον εκπαίδευσης, προσαρμοσμένου στην εγγραμματοσύνη υγείας (ΕΥ) ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔΤ2). Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας αφορούσε στην επίτευξη των στόχων που σχετίζονται με την γλυκαιμική ρύθμιση, την αύξηση της αυτοαποτελεσματικότητας (ΑΑ) διαχείρισης της νόσου και την αύξηση της ΕΥ των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα. Επιπλέον στόχος της μελέτης ήταν η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ ΕΥ, ΑΑ και επίτευξης των θεραπευτικών στόχων σε ασθενείς με ΣΔΤ2. Υλικό και μέθοδοι: Πραγματοποιήθηκε συγχρονική μελέτη συσχέτισης (Φάση 1) και τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή με ομάδα παρέμβασης και ομάδα ελέγχου (Φάση 2), με τυχαίο δείγμα 120 ασθενών με ΣΔΤ2 που παρακολουθούνταν στο Εξωτερικό Διαβητολογικό Ιατρείο και στο τμήμα κατ' οίκον νοσηλείας του νοσοκομείου Δράμας. Η ομάδα παρέμβασης παρακολούθησε δομημένο πρόγραμμα κατ' οίκον εκπαίδευσης ενώ η ομάδα ελέγχου έλαβε τη συνήθη φροντίδα. Όλοι οι ασθενείς συμπλήρωσαν τη σύντομη μορφή της κλίμακας HLS-EU-Q16 για την αξιολόγηση της ΕΥ και την κλίμακα DMSES για την αξιολόγηση της ΑΑ για τη διαχείριση του ΣΔΤ2, σε 3 χρονικές στιγμές: πριν από την παρέμβαση, αμέσως μετά την παρέμβαση και 3 μήνες μετά. Καταγράφηκαν επίσης το ιατρικό ιστορικό, δημογραφικά χαρακτηριστικά, η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (A1C), η γλυκόζη νηστείας πλάσματος (FPG), η μεταγευματική γλυκόζη πλάσματος (PPG) και υπολογίστηκε ο BMI. Αποτελέσματα: Στη μελέτη συμμετείχαν 60 ασθενείς με ΣΔΤ2 στην ομάδα ελέγχου και 60 στην ομάδα παρέμβασης (ποσοστό ανταπόκρισης 92,3%). Η μέση ηλικία των συμμετεχόντων στην ομάδα ελέγχου ήταν 64 έτη και στην ομάδα παρέμβασης 66,9 έτη με την πλειονότητα και στις δύο ομάδες να είναι γυναίκες (55% και 51,7% αντίστοιχα). Οι δύο ομάδες δεν διέφεραν σημαντικά ως προς τα επιμέρους χαρακτηριστικά τους. Στο συνολικό δείγμα βρέθηκε στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ ΕΥ και ΑΑ. Η ΕΥ συσχετίστηκε με την ηλικία, φύλο, επίπεδο εκπαίδευσης και την A1C με τις γυναίκες και τους ηλικιωμένους να έχουν χαμηλότερη ΕΥ, ενώ αντίθετα το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης συσχετίστηκε σημαντικά με υψηλότερη ΕΥ. Η υψηλότερη A1C συσχετίστηκε σημαντικά με χαμηλότερη ΕΥ. Επίσης, η ΑΑ βρέθηκε να μεσολαβεί εν μέρει στη σχέση μεταξύ ΕΥ και A1C, με σημαντικό τρόπο. Το βάρος των ασθενών στην ομάδα παρέμβασης μειώθηκε κατά μέσο όρο 2,5 kg (BMI -0.9 kg/m2) 3 μήνες μετά την παρέμβαση (p<0.001). Συμπεράσματα: Τα αποτελέσματα της μελέτης επιβεβαιώνουν ότι τα προγράμματα κατ’ οίκον παρέμβασης μπορούν να συμβάλλουν στην επιτυχή διαχείριση του ΣΔΤ2. Μια παρέμβαση προσαρμοσμένη στην ΕΥ των ασθενών με ΣΔΤ2 μπορεί να τους βοηθήσει να επιτύχουν τους γλυκαιμικούς στόχους να αυξήσουν την ΑΑ και την ΕΥ τους.