Η εξέλιξη των Κασιώτικων ναυτιλιακών επιχειρήσεων από το τοπικό στο παγκόσμιο, 19ος αιώνας - παραμονές Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου

Abstract

The dissertation examines the development of Kassiot shipping enterprises from the mid-19th century to the eve of World War II, focusing on the transition from local family businesses to global shipping conglomerates. Although Kasos remained administratively outside the Greek state until 1948, it emerged as a significant maritime center, following the trajectory of Greek-owned shipping. The study draws on extensive archival material from London, Ermoupolis, Rethymno, Athens, and Kasos while analyzing entrepreneurial activity through maritime, economic, and business history methodologies.The research focuses on the transition from sail to steam and the evolution of the institutional framework of the companies involved in tramp shipping in the early 20th century. It highlights the innovative strategy of the Kulukundis family, who combined traditional co-ownership structures with limited liability companies in London and, after 1920, with Société Anonyme companies in Greece. This strategic approach introduced the practice of shipping management through the London-based Rethymnis & Kulukundis Company Limited. Their entrepreneurial strategy, rooted in adaptability, innovation, and networking, enabled the fleet's expansion on a global scale.The dissertation analyses how Kasos's geographical location, its inhabitants' entrepreneurial spirit, and its shipping enterprises' organizational flexibility interacted to create a successful model that bridges the local with the global. The case of Kasos, therefore, sheds light on a previously unexplored chapter of Greek maritime history.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει την εξέλιξη των ναυτιλιακών επιχειρήσεων της Κάσου από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εστιάζοντας στη μετάβαση από τις τοπικές οικογενειακές επιχειρήσεις σε παγκόσμιες εφοπλιστικούς ομίλους εταιρειών. Αν και η Κάσος ήταν διοικητικά εκτός ελληνικού κράτους μέχρι το 1948, αναδείχθηκε σε σημαντικό ναυτιλιακό κέντρο, ακολουθώντας την πορεία της ελληνόκτητης ναυτιλίας. Η μελέτη βασίζεται σε πλούσιο αρχειακό υλικό από το Λονδίνο, την Ερμούπολη, την Αθήνα, το Ρέθυμνο και την Κάσο, ενώ αναλύει την επιχειρηματική δραστηριότητα μέσα από τη μεθοδολογία της ναυτιλιακής, οικονομικής ιστορίας και ιστορίας των επιχειρήσεων. Η έρευνα επικεντρώνεται στη μετάβαση από τα ιστιοφόρα στα ατμόπλοια και στην εξέλιξη του θεσμικού πλαισίου των εταιρειών που χρησιμοποιήθηκαν στην φορτηγό ναυτιλία στις αρχές του 20ού αιώνα. Αναδεικνύεται η καινοτόμος στρατηγική της οικογένειας Κουλουκουντή που συνδύασε τη συμπλοιοκτησία με τις εταιρείες περιορισμένης ευθύνης στο Λονδίνο και μετά το 1920 την ανώνυμη εταιρεία στην Ελλάδα, εισάγοντας την πρακτική του ναυτιλιακού management, μέσω του ναυτιλιακού γραφείου του Λονδίνου, Rethymnis & Kulukundis Company Limited. Η επιχειρηματική στρατηγική τους, βασισμένη σε προσαρμοστικότητα, καινοτομία και δικτύωση επέτρεψε την επέκταση του στόλου σε παγκόσμια κλίμακα. Η διατριβή αναλύει πώς η γεωγραφική θέση της Κάσου, η επιχειρηματικότητα των κατοίκων της και η οργανωτική ευελιξία των ναυτιλιακών επιχειρήσεων αλληλοεπιδρούν, διαμορφώνοντας ένα μοντέλο επιτυχίας που συνδέει το τοπικό με το παγκόσμιο. Η περίπτωση της Κάσου φωτίζει, έτσι, ένα μέχρι τώρα ανεξερεύνητο κεφάλαιο της ελληνικής ναυτιλιακής ιστορίας.

La thèse examine le développement des entreprises maritimes kassiótiques du milieu du XIXe siècle jusqu'à la veille de la Seconde Guerre mondiale, en mettant l’accent sur la transition des affaires familiales locales vers des conglomérats maritimes mondiaux. Bien que Kasos soit restée administrativement en dehors de l’État grec jusqu’en 1948, elle a émergé comme un centre maritime majeur, suivant la trajectoire de la marine marchande grecque. L’étude s’appuie sur un vaste corpus d’archives provenant de Londres, d’Ermoupolis, de Réthymnon, d’Athènes et de Kasos, tout en analysant l’activité entrepreneuriale à travers les méthodologies de l’histoire maritime, économique et des affaires.

La recherche se concentre sur la transition de la voile à la vapeur ainsi que sur l’évolution du cadre institutionnel des compagnies impliquées dans le tramping au début du XXe siècle. Elle met en lumière la stratégie innovante de la famille Kulukundis, qui a combiné les structures traditionnelles de copropriété avec des sociétés à responsabilité limitée à Londres et, après 1920, avec des sociétés anonymes en Grèce. Cette approche stratégique a introduit la pratique du management maritime à travers la société londonienne Rethymnis & Kulukundis Company Limited. Leur stratégie entrepreneuriale, fondée sur l’adaptabilité, l’innovation et le réseautage, a permis l’expansion de leur flotte à l’échelle mondiale.

La thèse analyse comment la position géographique de Kasos, l’esprit entrepreneurial de ses habitants et la flexibilité organisationnelle de ses entreprises maritimes ont interagi pour créer un modèle performant reliant le local au global. Le cas de Kasos apporte ainsi un éclairage inédit sur un chapitre jusqu’ici peu exploré de l’histoire maritime grecque.