Η επίδραση του παιδαγωγικού παιχνιδιού στην κοινωνικο-ηθική και συναισθηματική ανάπτυξη μαθητών/τριών δημοτικού σχολείου

Abstract

Nearly all statements regarding the comprehensive mission of education today converge on a common perspective that underscores the importance of cultivating children’s socio-moral and emotional skills along with their cognitive and academic skills which is critical for both their educational success and their overall well-being in life. Unfortunately, an objective evaluation of the current educational landscape reveals a concerning deficiency in the integration of these elements within school curricula, necessitating immediate attention and intervention. According to the theoretical framework of Self-Determination Theory, a playful environment creates ideal conditions for students to actively and enjoyably engage in learning experiences that can fulfill students’ fundamental psychological needs, promote positive social behaviors, strengthen the process of internalizing-integrating the motivation for participation, and promote the development of the required for the demands of the 21st century holistic competences and soft skills. The research data reveals the fact that some PE educators have not reached a consensus on the most appropriate approach for the effective use of pedagogical play and they express uncertainty regarding their level of knowledge and their didactic competence about the appropriate support of it as an efficient teaching means. This study aimed primarily to examine the impact of pedagogical play on the socio-moral and emotional development of elementary school students when selected and appropriately implemented by PE teachers as a teaching means to achieve the instructional goals of their lesson when compared to the use of other conventional teaching methods or teaching approaches that incorporate different types of play. It also set as its sub-objective, the investigation of the influence of such an application in promoting a motivational climate for active participation in sports and extracurricular physical activities. The most effective approach for implementing the study was selected to be a Mixed Method Research Design. In this context, two different studies were conducted, whose findings supported the achievement of the research objectives and the inference of conclusions: a) The First (1st) Study - Qualitative research, in which qualitative, personal, semi-structured, and semi-directed interviews were used as research tools with a focus group of eight (8) PE educators from elementary schools; and b) The Second (2nd) Study - Quantitative research study, in which six (6) standardized self-report questionnaires (closed-ended, Likert-type scales) were used as research tools and were completed by four hundred forty-one (441) elementary school students. For its implementation, this study followed an experimental design with a "pre-test", "intervention", and "post-test" structure. In the context of the First (1st) Study - Qualitative Research, based on the research design of the study, the results of the interviews, and through a specific process which was followed, the PE educators, and consequently, their students to whom their teaching was addressed were divided into two (2) groups: a) Group A - "Pedagogical Play", which would constitute the Intervention Group (IG) and implement the intervention program using pedagogical play as a teaching method appropriately throughout the school year; and b) Group B - "Other Play", which would constitute the Control Group (CG) and continue to use other types of play implementing "traditional-conventional" or alternative teaching methods during their lessons throughout the school year. For the analysis of the Second (2nd) Study - Quantitative Research data, descriptive and inferential statistical analysis techniques were applied. Based on the conclusions of this study, the appropriate implementation of pedagogical play is developed within a climate and a framework of activities which create the ideal learning environment which supports students’ sense of satisfaction and autonomy, promotes their positive social behavior, promotes the development of their holistic, socio-moral, and emotional skills, and reinforces their motivation for active participation in sports and extracurricular physical activities.

Όλες σχεδόν οι δηλώσεις σχετικά με την ολοκληρωμένη αποστολή που έχει η εκπαίδευση σήμερα, συγκλίνουν σε μια κοινή άποψη, η οποία επιβεβαιώνει τη σημασία της καλλιέργειας των κοινωνικο-ηθικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων των παιδιών παράλληλα με τις γνωστικές και ακαδημαϊκές δεξιότητες, τόσο για την επιτυχημένη εκπαίδευσή τους, όσο και για την ευημερία στη ζωή τους. Δυστυχώς, όμως, μια αντικειμενική αξιολόγηση της υφιστάμενης εκπαιδευτικής πραγματικότητας αποκαλύπτει μια ανησυχητική έλλειψη ενσωμάτωσης αυτών των στοιχείων στα σχολικά προγράμματα σπουδών, γεγονός που απαιτεί άμεση προσοχή και παρέμβαση. Σύμφωνα με το θεωρητικό υπόβαθρο της Θεωρίας Αυτοπροσδιορισμού, το παιγνιώδες περιβάλλον διαμορφώνει τις ιδανικές συνθήκες για τους/τις μαθητές/τριες να βιώσουν ενεργά και με ευχάριστο τρόπο μαθησιακές εμπειρίες που ικανοποιούν τις βασικές τους ψυχολογικές ανάγκες, προωθούν τη θετική κοινωνική συμπεριφορά τους, ενισχύουν τη διαδικασία εσωτερίκευσης-ενσωμάτωσης του κινήτρου για συμμετοχή και προάγουν την ανάπτυξη των, απαραίτητων για τις απαιτήσεις του 21ου αιώνα, ολιστικών, ήπιων δεξιοτήτων. Από τα δεδομένα των ερευνών, αναδεικνύεται το γεγονός ότι ορισμένοι εκπαιδευτικοί Φ.Α. δεν έχουν καταλήξει σε μια κοινή άποψη σχετικά με το ποια πρέπει να είναι η καταλληλότερη προσέγγιση μιας αποτελεσματικής χρήσης του παιδαγωγικού παιχνιδιού και νιώθουν ανασφαλείς για το επίπεδο των γνώσεων τους και της διδακτικής τους επάρκειας, όσον αφορά την κατάλληλη υποστήριξη του ως αποδοτικού μέσου διδασκαλίας. Ως πρωταρχικός σκοπός της εργασίας τέθηκε να εξετάσει την επίδραση που μπορεί να έχει το παιδαγωγικό παιχνίδι στη κοινωνικο-ηθική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών/τριών του Δημοτικού Σχολείου, όταν αυτό επιλέγεται και εφαρμόζεται κατάλληλα από τους εκπαιδευτικούς Φ.Α. ως διδακτικό μέσο επίτευξης των στόχων του μαθήματός τους, σε σύγκριση με την εφαρμογή άλλων συμβατικών μεθόδων διδασκαλίας ή διδακτικών μεθόδων που χρησιμοποιούν ως μέσο διαφορετικά είδη παιχνιδιού. Έθεσε ως επιμέρους στόχο της, επίσης, να μελετήσει την επίδραση μιας τέτοιου είδους εφαρμογής στην προαγωγή κλίματος κινήτρων για ενεργό συμμετοχή στον αθλητισμό και τις Εξωσχολικές Φυσικές Δραστηριότητες. Ως αποτελεσματικότερη μέθοδος για την υλοποίηση της εργασίας επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθεί μια Μικτή Μέθοδος Έρευνας. Ως εκ τούτου, στα πλαίσιά της διεξήχθησαν δύο διαφορετικές μελέτες, τα αποτελέσματα των οποίων στήριξαν την κάλυψη των στόχων και την εξαγωγή των συμπερασμάτων της: α) Η Πρώτη (1η) Μελέτη - Ποιοτική έρευνα, στην οποία ως ερευνητικά εργαλεία χρησιμοποιήθηκαν ποιοτικές προσωπικές, ημι-δομημένες - ημι-κατευθυνόμενες συνεντεύξεις με ομάδα εστίασης οκτώ (8) εκπαιδευτικούς Φ.Α. Δημοτικών Σχολείων και β) Η Δεύτερη (2η) Μελέτη - Ποσοτική έρευνα, στην οποία ως ερευνητικά εργαλεία χρησιμοποιήθηκαν έξι (6) τυποποιημένα ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς, τα οποία συμπλήρωσαν τετρακόσιοι σαράντα ένας (441) μαθητές/τριες Δημοτικού Σχολείου. Για την υλοποίηση αυτής της μελέτης, ειδικότερα, ακολουθήθηκε ένας πειραματικός σχεδιασμός με «πριν τη δοκιμή/τεστ», «παρέμβαση» και «μετά τη δοκιμή/τεστ». Στα πλαίσια της Πρώτης (1ης) Μελέτης - Ποιοτικής έρευνας, σύμφωνα με τον ερευνητικό σχεδιασμό της εργασίας, με βάση τα αποτελέσματα των συνεντεύξεων και μέσω συγκεκριμένης διαδικασίας που ακολουθήθηκε, οι εκπαιδευτικοί Φ.Α., και κατ’ επέκταση, οι μαθητές/τριες των τάξεών τους προς τους οποίους απευθύνονταν η διδασκαλία τους, χωρίστηκαν σε δύο (2) ομάδες: α) Στην Ομάδα Α - “Παιδαγωγικό Παιχνίδι”, που θα αποτελούσε έκτοτε την Ομάδα Παρέμβασης (Ο.Π.) και θα εφάρμοζε καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς το πρόγραμμα παρέμβασης χρησιμοποιώντας με την κατάλληλη μέθοδο το παιδαγωγικό παιχνίδι ως διδακτικό μέσο στα μαθήματά τους και β) Στην Ομάδα Β - “Άλλο Παιχνίδι” που θα αποτελούσε έκτοτε την Ομάδα Ελέγχου (Ο.Ε.), η οποία θα συνέχιζε καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς να χρησιμοποιούν στο μάθημά τους άλλα είδη παιχνιδιού εφαρμόζοντας «παραδοσιακές-συμβατικές» ή άλλες διαφορετικές μεθόδους. Για την ανάλυση των δεδομένων της Δεύτερης (2ης) Μελέτης - Ποσοτικής έρευνας χρησιμοποιήθηκαν περιγραφικές και επαγωγικές τεχνικές στατιστικής ανάλυσης. Από τα συμπεράσματα της εργασίας, προκύπτει ότι η κατάλληλη εφαρμογή του παιδαγωγικού παιχνιδιού αναπτύσσεται μέσα σε ένα κλίμα και ένα πλαίσιο δραστηριοτήτων, οι οποίες δημιουργούν το ιδανικό μαθησιακό περιβάλλον που υποστηρίζει την αίσθηση ικανοποίησης και αυτονομίας των μαθητών/τριών, προωθεί τη θετική κοινωνική συμπεριφορά τους, προάγει την ανάπτυξη των ολιστικών, κοινωνικο-ηθικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων τους και ενισχύουν τα κίνητρά τους για ενεργό συμμετοχή σε αθλητικές και εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες.