Μεταξύ ψηφιακής και δημόσιας ιστορίας: θεωρητικό πλαίσιο και μεθοδολογία ανάπτυξης ερευνητικών αποτελεσμάτων για τις ιστορικές σπουδές και τη διαχείριση τεκμηρίων του παρελθόντος στο ψηφιακό περιβάλλον

Abstract

The doctoral dissertation explores the relationship between digital technology, historical research, and public history, as well as how these technologies influence historians' methods, tools, and approaches. The structure of the dissertation includes five chapters. It defines Digital History as an emerging field that utilizes and develops technological tools for accessing, analyzing, interpreting, and presenting historical information and narratives. It examines its relationship with Public History, focusing on its contribution to public engagement and access to historical knowledge. The research highlights the challenges associated with adopting digital tools, such as the documentation and long-term preservation of digital resources. The study of Digital History and Public History emphasizes their interactive nature, particularly focusing on public participation in creating historical content. It presents characteristic examples of projects leveraging the capabilities of the internet and artificial intelligence for preserving and analyzing historical data. The dissertation explores the role of digital curation and datafication in contemporary historical research while addressing questions about managing big data and utilizing advanced algorithms. It also concentrates on the technical and institutional challenges of preserving digital projects, often characterized by their “ephemeral” nature. The documentation and archiving of digital works, especially through tools like the Internet Archive, are critical for studying historiographical activities in the digital environment. The dissertation proposes an interdisciplinary analytical framework, combining historiography, information science, and cultural management. It also underscores the importance of open science and collaborative methods for facilitating research and disseminating results. Finally, it examines the need for policy strategies that enhance access and ensure the sustainability of digital projects, contributing to the empowerment of Digital History as a scientific field. The research highlights the Greek case as a unique study framework due to its linguistic and cultural distinctiveness. It connects the Greek example with international developments, contributing to the global academic discourse on the role of technology in historiography. Through the analysis of projects and practices, the dissertation concludes with proposals for improving the digital management of archival records and fostering the sustainable development of Digital History in Greece and worldwide.

Η διδακτορική διατριβή πραγματεύεται τη σχέση της ψηφιακής τεχνολογίας με την ιστορική έρευνα και τη Δημόσια Ιστορία, καθώς και τον τρόπο που οι τεχνολογίες αυτές επηρεάζουν τις μεθόδους, τα εργαλεία και τις προσεγγίσεις των ιστορικών. Η διατριβή ορίζει την Ψηφιακή Ιστορία ως έναν αναδυόμενο κλάδο που αξιοποιεί και αναπτύσσει τεχνολογικά εργαλεία για την πρόσβαση, την ανάλυση, την ερμηνεία και την παρουσίαση της ιστορικής πληροφορίας, ερμηνείας και αφήγησης. Αναλύει τη σχέση της με τη Δημόσια Ιστορία, εξετάζοντας τη συμβολή της στη συμμετοχή του κοινού και την πρόσβαση στην ιστορική γνώση. Η έρευνα επισημαίνει τις προκλήσεις που συνδέονται με την υιοθέτηση ψηφιακών εργαλείων, όπως η τεκμηρίωση και η μακροχρόνια διατήρηση ψηφιακών τεχνουργημάτων ιστορίας. Η μελέτη της Ψηφιακής Ιστορίας και της Δημόσιας Ιστορίας αναδεικνύει τον διαδραστικό τους χαρακτήρα, με ιδιαίτερη έμφαση στη συμβολή του κοινού στη δημιουργία ιστορικού περιεχομένου. Παρουσιάζονται χαρακτηριστικά παραδείγματα έργων που χρησιμοποιούν τις δυνατότητες του διαδικτύου και της τεχνητής νοημοσύνης για τη διάσωση και την ανάλυση ιστορικών δεδομένων. Η διατριβή αναλύει τον ρόλο της ψηφιακής επιμέλειας και της δεδομενοποίησης στη σύγχρονη ιστορική έρευνα, ενώ θέτει ερωτήματα για τη διαχείριση μεγάλων δεδομένων και τη χρήση προηγμένων αλγορίθμων. Παράλληλα, εστιάζει στις τεχνικές και θεσμικές προκλήσεις που σχετίζονται με τη διατήρηση των ψηφιακών έργων, τα οποία συχνά χαρακτηρίζονται από την «εφήμερη» φύση τους. Η τεκμηρίωση και αρχειοθέτηση ψηφιακών έργων, ιδιαίτερα μέσω εργαλείων όπως το Internet Archive, αναδεικνύεται ως κρίσιμο ζήτημα για τη μελέτη της ιστοριογραφικής δραστηριότητας στο ψηφιακό περιβάλλον. Η διατριβή προτείνει ένα διεπιστημονικό πλαίσιο ανάλυσης, που συνδυάζει την ιστοριογραφία, την επιστήμη της πληροφόρησης και την πολιτιστική διαχείριση. Παρουσιάζει επίσης τη σημασία της ανοικτής επιστήμης και των συνεργατικών μεθόδων για τη διευκόλυνση της έρευνας και τη διάδοση των αποτελεσμάτων. Τέλος, εξετάζει την ανάγκη για στρατηγικές πολιτικής που θα ενισχύσουν την πρόσβαση και τη βιωσιμότητα των ψηφιακών έργων, συμβάλλοντας στην ενδυνάμωση της Ψηφιακής Ιστορίας ως επιστημονικού πεδίου. Η έρευνα αναδεικνύει το ελληνικό παράδειγμα ως ιδιαίτερο πλαίσιο μελέτης, λόγω της γλωσσικής και πολιτισμικής του μοναδικότητας. Συνδέει την ελληνική περίπτωση με τις διεθνείς εξελίξεις, συμβάλλοντας στη διεθνή επιστημονική συζήτηση για τον ρόλο της τεχνολογίας στην ιστοριογραφία. Μέσα από την ανάλυση έργων και πρακτικών, η διατριβή καταλήγει σε προτάσεις για τη βελτίωση της ψηφιακής διαχείρισης τεκμηρίων και τη βιώσιμη ανάπτυξη της Ψηφιακής Ιστορίας στην Ελλάδα και διεθνώς.