Οχυρώσεις της Βοιωτίας στην Κλασική και Ελληνιστική Περίοδο

Abstract

The object of this thesis is to study and record fortification remains in the region of Boeotia dating back to the Classical and Hellenistic periods. Archaeological remains such as city fortifications, towers, fortresses, fortified hilltops and fortified farmhouses were studied, for which bibliographic, historical, epigraphic, and archaeological/ excavation data were collected and commented on. At the same time a photographic documentation took place and on-site investigations/autopsies were carried out with the aim of documenting the remains as best as possible. The fortification remains studied are attributed to two έθνη, the Boeotians and the Phocians. Since fortifications are usually connected with the military preparation and protection of a city, it is fruitful to examine fortification remains found on the borders of two ancient city-states that were opponents. The 4th BC century is also included in this study, during which fortifications and siege, as a method of warfare, developed technologically. During the same period, the Boeotian Koinon reached the height of its power and after 371 BC, for a short period of time, it became the greatest power in mainland Greece. The fortifications of the Phocians are not far apart chronologically from those of the Boeotians and are related to the Third Sacred War, which took place during the same century. The thesis is consisted of five chapters. In the first, introductory chapter, the chronological and geographical limits of the research are set, problems of studying fortifications are mentioned and the methodology and the way of recording the object are presented. In the second chapter, problems of the bibliographical study are presented, the terms in which fortifications were constructed, their character and way of function are discussed. The influence of geophysical features on the construction of fortifications is commented on and the political and historical context in which the fortification remains are chronologically placed is analyzed. In the third and fourth chapters, the fortification remains attributed to the Boeotians and the Phocians respectively are documented. The fortifications were placed in the order that Pausanias visits them in his books. In the fifth chapter, the conclusions of the study concerning the chronology, the method and form of construction, as well as their role in the heyday of the two Koina are collected and analyzed. Additional construction elements such as ramparts, the form of the superstructure and characteristics of the surrounding area were sought. Similarities and differences were identified between fortifications that belonged to the same Koino, but also between the two rivals. The comparison is made mainly through elements, such as gates and towers, which are found in the majority of fortifications. The text of the thesis is complemented by a volume of Photographs, which includes photographic documentation of what was studied and maps indicating the exact location of the fortifications per territory. Finally, tables are included that categorize the elements studied in terms of dating, building form, building material, criteria for selecting the location of their construction, written testimonies that mention fortifications in the area studied, etc.

Αντικείμενο της διατριβής είναι η μελέτη και καταγραφή οχυρωματικών καταλοίπων στη περιοχή της Βοιωτίας που χρονολογούνται στην Κλασική και Ελληνιστική περίοδο. Μελετήθηκαν αρχαιολογικά κατάλοιπα όπως οχυρώσεις πόλεων, πύργοι, φρούρια, -οχυρωμένες κορυφές υψωμάτων και οχυρωμένες αγροικίες για τα οποία συγκεντρώθηκαν και σχολιάστηκαν βιβλιογραφικά, ιστορικά, επιγραφικά, και αρχαιολογικά/ ανασκαφικά δεδομένα. Παράλληλα με τη φωτογραφική τεκμηρίωση πραγματοποιήθηκαν επί τόπου έρευνες/ αυτοψίες που σκοπό είχαν την όσο το δυνατόν καλύτερη τεκμηρίωση των καταλοίπων. Τα οχυρωματικά κατάλοιπα που μελετήθηκαν αποδίδονται σε δύο έθνη, τους Βοιωτούς και τους Φωκείς. Εφόσον οι οχυρώσεις συνήθως ταυτίζονται με την στρατιωτική προετοιμασία και προστασία μιας πόλης, είναι γόνιμο ερευνητικά να εξεταστούν οχυρωματικά κατάλοιπα που εντοπίζονται στα σύνορα δύο αρχαίων πόλεων/ κρατών που δεν είχαν φιλικές σχέσεις μεταξύ τους. Στις χρονολογικές περιόδους που μελετώνται ανήκει και ο 4ος π.Χ. αιώνας, κατά τη διάρκεια του οποίου εξελίχθηκαν τεχνολογικά οι οχυρώσεις και η πολιορκία ως μέθοδος πολέμου. Στο ίδιο χρονικό διάστημα το Βοιωτικό Κοινό έφτασε στο απόγειο της δύναμής του και μετά το 371 π.Χ., για μικρό χρονικό διάστημα, έγινε η μεγαλύτερη δύναμη της ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι οχυρώσεις των Φωκέων δεν απέχουν πολύ χρονολογικά από αυτές των Βοιωτών και σχετίζονται με τον Γ΄ Ιερό Πόλεμο, που διεξάγεται στη διάρκεια του ίδιου αιώνα. Η διατριβή αποτελείται από πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο, εισαγωγικό κεφάλαιο, θέτονται τα χρονολογικά και γεωγραφικά όρια της έρευνας, αναφέρονται προβλήματα της μελέτης οχυρώσεων και παρουσιάζεται η μεθοδολογία και ο τρόπος καταγραφής του αντικειμένου. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται προβλήματα της βιβλιογραφικής μελέτης, συζητούνται οι προϋποθέσεις ύπαρξης οχυρώσεων, ο χαρακτήρας και η λειτουργία τους. Σχολιάζεται η επιρροή του φυσικού αναγλύφου στη κατασκευή οχυρώσεων και αναλύεται το πολιτικό και ιστορικό πλαίσιο που τοποθετούνται χρονολογικά τα οχυρωματικά κατάλοιπα. Στο τρίτο και τέταρτο κεφάλαιο τεκμηριώνονται τα οχυρωματικά κατάλοιπα που αποδίδονται στους Βοιωτούς και τους Φωκείς αντίστοιχα. Οι οχυρώσεις τοποθετήθηκαν με την σειρά που τις επισκέπτεται ο Παυσανίας στα ομώνυμα βιβλία του. Στο πέμπτο κεφάλαιο συγκεντρώνονται και αναλύονται τα συμπεράσματα της μελέτης που αφορούν την χρονολόγηση, τον τρόπο και τη μορφή δόμησης, όπως και του ρόλου τους στην περίοδο ακμής των δύο Κοινών. Αναζητήθηκαν επιπλέον κατασκευαστικά στοιχεία όπως προτειχίσματα, η μορφή της ανωδομής και χαρακτηριστικά του περιβάλλοντα χώρου. Εντοπίστηκαν ομοιότητες και διαφορές μεταξύ οχυρώσεων που ανήκαν και στο ίδιο Κοινό, αλλά και μεταξύ των δύο αντιπάλων. Η σύγκριση γίνεται κυρίως μέσω στοιχείων, όπως οι πύλες και οι πύργοι, που συναντώνται στην πλειονότητα των οχυρώσεων. Το κείμενο της διατριβής συμπληρώνεται από τον τόμο των Φωτογραφιών, ο οποίος περιλαμβάνει την φωτογραφική τεκμηρίωση όσων μελετήθηκαν και χάρτες που σημειώνεται η ακριβής θέση των οχυρώσεων ανά επικράτεια. Τέλος περιλαμβάνονται πίνακες που κατηγοριοποιούν τα στοιχεία που μελετήθηκαν ως προς την χρονολόγηση, τη μορφή δόμησης, το υλικό δόμησης, κριτήρια επιλογής της θέσης κατασκευής τους, γραπτές μαρτυρίες που αναφέρουν οχυρώσεις στην περιοχή που μελετήθηκε κ.α..

L’ objet de cette thèse est l'étude et l'enregistrement des vestiges de fortifications dans la région de Béotie datant des périodes classique et hellénistique. Des vestiges archéologiques tels que des fortifications de villes, des tours, des forteresses, des sommets fortifiés et des fermes fortifiées ont été étudiés, pour lesquels des données bibliographiques, historiques, épigraphiques et archéologiques/de fouilles ont été collectées et commentées. Parallèlement à la documentation photographique, des investigations sur place/ des autopsies ont été réalisées dans le but de documenter au mieux les résidus. Les vestiges de fortifications étudiés sont attribués à deux έθνη, les Béotiens et les Phocéens. Les fortifications étant généralement identifiées à la préparation militaire et à la protection d’une ville, et ainsi il est intéressant d’examiner les vestiges de fortifications trouvés aux frontières de deux anciennes cités-États qui n’entretenaient pas de relations amicales entre elles. Les périodes chronologiques étudiées incluent également le IVe siècle av. J.-C. siècle, au cours duquel les fortifications et les sièges comme méthode de guerre ont été technologiquement développés. Au cours de la même période, la Βοιοτικό Κοινό atteignit l'apogée de sa puissance et, après 371 av. J.-C., elle devint, pendant une courte période, la plus grande puissance de la Grèce continentale. Les fortifications phocéennes ne sont pas très éloignées chronologiquement de celles des Béotiens et sont liées à la Troisième Guerre Sacrée, qui eut lieu au cours du même siècle. La thèse se compose de cinq chapitres. Dans le premier chapitre introductif, les limites chronologiques et géographiques de la recherche sont fixées, les problèmes de l'étude des fortifications sont évoqués et la méthodologie et la méthode d'enregistrement de l'objet sont présentées. Le deuxième chapitre présente les problèmes de l'étude bibliographique, discute les conditions d'existence des fortifications, leur caractère et leur fonction. L'influence du relief naturel sur la construction des fortifications est commentée et le contexte politique et historique dans lequel les vestiges de fortifications sont chronologiquement placés est analysé. Les troisième et quatrième chapitres documentent les vestiges de fortifications attribuées respectivement aux Béotiens et aux Phocéens. Les fortifications ont été placées dans l'ordre dans lequel Pausanias les visite dans ses livres. Dans le cinquième chapitre, les conclusions de l'étude concernant la datation, le mode et la forme de construction, ainsi que leur rôle dans l'apogée des deux Koina, sont rassemblées et analysées. Des éléments de construction supplémentaires tels que les parapets, la forme de la superstructure et les caractéristiques de la zone environnante ont été recherchés. Des similitudes et des différences ont été identifiées entre les fortifications appartenant à une même Commune, mais aussi entre les deux rivales. La comparaison se fait principalement à travers des éléments, tels que les portes et les tours, que l'on retrouve dans la majorité des fortifications. Le texte de la thèse est complété par le volume de Photographies, qui contien une documentation photographique de ce qui a été étudié et des cartes marquant l'emplacement exact des fortifications par territoire. Enfin, des tableaux sont inclus qui classent les éléments étudiés en termes de datation, de forme de construction, de matériau de construction, de critères de sélection de l'emplacement de leur construction, de témoignages écrits mentionnant des fortifications dans la zone étudiée, etc.