Sociocultural, health-related and psychological adjustment of forced migrants as a process of social identity change: applying the social identity model of identity change

Abstract

Each year, millions of forced migrants flee their homes due to prosecution and conflict, seeking international protection and a better life in new countries. However, several pre- and post-migratory stressors that lead to social exclusion, psychological distress, physical health problems, and low levels of well-being constrict their prospect of building a new life. As the inclusion and adjustment of forced migrants within host societies have become a social challenge for many receiving countries, studying the factors that support their successful transition constitutes an important area of research. The current thesis delves into a potentially crucially determinant of their migratory experience and adjustment—one that has received little research attention—social identification. In this regard, it uses the social identity model of identity change (SIMIC) as a guiding theoretical framework. The starting point of SIMIC is that positive and meaningful social identities resulting from social group memberships promote adaptive functioning during times of stress by affording access to basic psychological resources. According to the model, forced migration represents a stressful life change that disrupts forced migrants’ social life and threatens their sense of social self. SIMIC theorises that during this period of identity threat, the maintenance of pre-migratory group memberships (social identity continuity pathway) and the development of new post-migratory group memberships (social identity gain pathway) would support social group identification. In turn, both pathways would facilitate their adjustment by conferring the group-based resources of social identification. The thesis implements three studies to examine the role of the SIMIC social identity processes in the adjustment of forced migrants who have fled their homeland and settled in Greece. The first study presents the findings of an 8-month three-wave panel survey with 60 Sub-Saharan African asylum-seekers in Greece. In line with SIMIC, multiple group memberships before migration predicted higher person-average levels of social identity continuity and social identity gain, which in turn contributed to better person-average levels of sociocultural adjustment, health-related adjustment, mental health, and life satisfaction. At the same time, however, multiple group memberships before migration directly contributed to increased person-average levels of psychological distress symptoms. Further, during the 8 months, increases in social identity continuity and social identity gain from one time point to the next were associated with positive changes in sociocultural adjustment, health-related adjustment, and life satisfaction. The second study uses a sub-sample from the panel survey to explore asylum-seekers’ narratives of their adjustment in Greece—based on topics described within SIMIC—through 16 one-on-one, semi-structured, in-depth interviews. Thematic analysis illustrated that maintaining a sense of social identity continuity as they navigated life change enabled asylum-seekers to access significant psychosocial resources for their successful transition. Similar benefits were documented where they could derive resources from emergent post-migratory identities and enrich their social self. Nevertheless, significant social identity challenges also emerged, adversely affecting their overall adjustment and well-being. Finally, in the third study, the evidence-based intervention Groups 4 Health was adapted and pilot-tested in a sample of refugees and asylum-seekers in Greece (N = 15). Like the original version, G4H for Refugees targets the SIMIC social identity processes to develop and strengthen social identification with groups. By employing a non-randomised pre-post open trial design with follow-up at 4 months, G4H for Refugees was found feasible and acceptable. In addition, medium to large effects were observed on sociocultural adjustment, life satisfaction, loneliness, and connectedness with multiple groups at completion and follow-up, as opposed to a no-treatment historical control group of asylum-seekers (N = 37) whose scores remained constant over 4 months. Overall, the results of the three studies of the current thesis confirm and extend previous findings that highlight the potential of social groups and social identities to affect health and well-being amid stress and change. By focusing on a hard-to-reach and understudied population of forced migrants, the thesis demonstrates how social identity change processes affect forced migrants’ adjustment in host countries and how these processes may be targeted to support their successful transition. The key conclusion is that where forced migrants can maintain and gain meaningful and positive social identities through the two SIMIC pathways, they will have more resources at their disposal to cope and successfully adjust to their new life.

Κάθε χρόνο εκατομμύρια εξαναγκασμένων μεταναστών εγκαταλείπουν τις εστίες τους λόγω διώξεων και συγκρούσεων, σε αναζήτηση διεθνούς προστασίας και μιας καλύτερης ζωής. Ωστόσο, η προοπτική των ανθρώπων αυτών να οικοδομήσουν μια νέα ζωή στις χώρες υποδοχής είναι συχνά περιορισμένη λόγω της έκθεσής τους σε μια σειρά στρεσογόνων παραγόντων, οι οποίοι τους οδηγούν σε κοινωνικό αποκλεισμό, προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας, και χαμηλά επίπεδα ευημερίας. Καθώς η προσαρμογή και η ένταξη των εξαναγκασμένων μεταναστών αποτελούν κοινωνική πρόκληση για πολλές χώρες υποδοχής, η μελέτη των παραγόντων που συμβάλλουν στην επιτυχή μετάβασή τους συνιστά ένα σημαντικό πεδίο έρευνας. Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται έναν δυνητικά καθοριστικό παράγοντα της μεταναστευτικής εμπειρίας και προσαρμογής τους —που έχει τύχει ελάχιστης ερευνητικής προσοχής— την κοινωνική ταύτιση. Στο πλαίσιο αυτό, η διατριβή αξιοποιεί θεωρητικά το μοντέλο της κοινωνικής ταυτότητας και της αλλαγής της (SIMIC). Η βασική αρχή του SIMIC συνίσταται στο οι θετικές κοινωνικές ταυτότητες που έχουν ένα συναισθηματικό νόημα για το άτομο και οι οποίες απορρέουν από την υπαγωγή του σε κοινωνικές ομάδες, προάγουν την προσαρμοστική λειτουργία του ατόμου σε περιόδους πίεσης και στρες, καθώς παρέχουν πρόσβαση σε βασικούς ψυχολογικούς πόρους. Σύμφωνα με το μοντέλο, η εξαναγκασμένη μετανάστευση σε μια νέα χώρα συνιστά μια στρεσογόνο αλλαγή ζωής που διαταράσσει την κοινωνική ζωή των εκτοπισμένων μεταναστών και απειλεί την αίσθηση του κοινωνικού τους εαυτού. Το SIMIC υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου απειλής για την ταυτότητά τους, η κοινωνική ταύτιση υποστηρίζεται μέσω της διατήρησης της συμμετοχής τους σε προμεταναστευτικές ομάδες (οδός συνέχειας της κοινωνικής ταυτότητας) και της ένταξης τους σε νέες ομάδες στη χώρα υποδοχής (οδός εμπλουτισμού της κοινωνικής ταυτότητας). Με τη σειρά τους, οι δύο οδοί διευκολύνουν την προσαρμογή τους, καθώς προσφέρουν τους ψυχολογικούς πόρους που απορρέουν από την ταύτιση με κοινωνικές ομάδες. Η διατριβή περιλαμβάνει τρεις μελέτες προκειμένου να εξετάσει τον ρόλο των διεργασιών της κοινωνικής ταυτότητας που περιγράφονται στο SIMIC στην προσαρμογή εξαναγκασμένων μεταναστών που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα. Η πρώτη μελέτη παρουσιάζει τα ευρήματα μιας έρευνας πάνελ 8 μηνών, τριών κυμάτων μέτρησης, με 60 Υποσαχάριους Αφρικανούς αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα. Σε αντιστοιχία με το SIMIC, η συμμετοχή σε πολλαπλές κοινωνικές ομάδες πριν την εκτόπιση προέβλεπε υψηλότερα μέσα επίπεδα συνέχειας και εμπλουτισμού της κοινωνικής ταυτότητας, το οποίο με τη σειρά του συνέβαλε σε υψηλότερα μέσα επίπεδα κοινωνικοπολιτισμικής προσαρμογής, σωματικής υγείας, ψυχικής υγείας και ικανοποίησης από τη ζωή. Ταυτόχρονα, ωστόσο, η συμμετοχή σε πολλαπλές κοινωνικές ομάδες πριν την εκτόπιση συντελούσε άμεσα σε αυξημένα μέσα επίπεδα ψυχικής δυσφορίας. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του οκταμήνου, οι αυξητικές μεταβολές της αίσθησης συνέχειας και εμπλουτισμού της κοινωνικής ταυτότητας από τη μία χρονική στιγμή στην επόμενη συσχετίζονταν με θετικές μεταβολές στην κοινωνικοπολιτισμική προσαρμογή, στη σωματική υγεία και στην ικανοποίηση από τη ζωή.Χρησιμοποιώντας ένα μέρος του δείγματος που συμμετείχε στη μελέτη πάνελ, η δεύτερη μελέτη διερευνά τις αφηγήσεις των αιτούντων άσυλο όσον αφορά την προσαρμογή τους στην Ελλάδα βάσει των θεματικών του SIMIC. Από τη θεματική ανάλυση 16 ημιδομημένων εις βάθος συνεντεύξεων, προέκυψε ότι η διατήρηση της αίσθησης συνέχειας της κοινωνικής τους ταυτότητας, καθώς διένυαν τη μετάβασή τους στην Ελλάδα, επέτρεπε στους αιτούντες άσυλο να αντλούν σημαντικούς ψυχοκοινωνικούς πόρους για την επιτυχή προσαρμογή τους. Παρόμοια οφέλη διαπιστώθηκαν εφόσον οι αιτούντες άσυλο είχαν τη δυνατότητα να αντλούν ψυχοκοινωνικούς πόρους από τις αναδυόμενες κοινωνικές ταυτότητες στην Ελλάδα, εμπλουτίζοντας την αίσθηση του κοινωνικού τους εαυτού. Παρόλα αυτά, αναδείχθηκαν και σημαντικές ταυτοτικές προκλήσεις με αρνητικές επιπτώσεις στη συνολική προσαρμογή και ευημερία τους.Τέλος, στην τρίτη μελέτη, η εμπειρικά τεκμηριωμένη παρέμβαση Groups 4 Health προσαρμόστηκε και εξετάστηκε πιλοτικά σε δείγμα προσφύγων και αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα (Ν = 15). Όπως και η πρωτότυπη έκδοση, η παρέμβαση Groups 4 Health προσαρμοσμένη για πρόσφυγες στοχεύει στις διεργασίες της κοινωνικής ταυτότητας που περιγράφονται στο SIMIC με απώτερο στόχο την ανάπτυξη και την ενίσχυση της κοινωνικής ταύτισης με ομάδες. Εφαρμόζοντας έναν σχεδιασμό μη τυχαιοποιημένης ανοικτής δοκιμής με μετρήσεις πριν την έναρξη της παρέμβασης, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της παρέμβασης και 4 μήνες αργότερα, διαπιστώθηκε ότι η προσαρμοσμένη εκδοχή του Groups 4 Health ήταν εφαρμόσιμη και αποδεκτή μεταξύ των αιτούντων άσυλο και προσφύγων που έλαβαν μέρος. Επιπλέον, παρατηρήθηκαν μεσαίες έως μεγάλες επιδράσεις στην κοινωνικοπολιτισμική προσαρμογή, την ικανοποίηση από τη ζωή, τη μοναξιά και την αίσθηση σύνδεσης με πολλαπλές κοινωνικές ομάδες, τόσο κατά την ολοκλήρωση της παρέμβασης όσο και 4 μήνες αργότερα. Αντίθετα, δεν παρατηρήθηκαν μεταβολές στους δείκτες προσαρμογής μιας ανενεργούς ιστορικής ομάδας ελέγχου αιτούντων άσυλο (N = 37) κατά τη διάρκεια 4 μηνών. Συνολικά, τα αποτελέσματα των τριών μελετών της παρούσας διατριβής επιβεβαιώνουν και επεκτείνουν προγενέστερα ευρήματα που υπογραμμίζουν τη δυνατότητα των κοινωνικών ομάδων και των κοινωνικών ταυτοτήτων να επηρεάζουν την υγεία και την ευημερία των ατόμων εν μέσω στρεσογόνων συνθηκών και περιόδων αλλαγής. Εστιάζοντας σε έναν πληθυσμό εξαναγκασμένων μεταναστών που είναι δύσκολα προσβάσιμος και υπομελετημένος, η διατριβή καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο οι διεργασίες αλλαγής της κοινωνικής ταυτότητας επηρεάζουν την προσαρμογή τους στις χώρες υποδοχής και τον τρόπο με τον οποίο οι εν λόγω διεργασίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο παρέμβασης με στόχο την επιτυχή προσαρμογή τους. Το κεντρικό συμπέρασμα είναι ότι εφόσον οι εξαναγκασμένοι μετανάστες είναι σε θέση να διατηρήσουν και να αναπτύξουν μια θετική αίσθηση κοινωνικού εαυτού μέσω των δύο οδών του SIMIC, θα διαθέτουν περισσότερους πόρους για να αντιμετωπίσουν και να προσαρμοστούν επιτυχώς στη νέα τους ζωή.