Hannah Arendt: η δημόσια ευτυχία μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος

Abstract

“Public happiness” or “joy in action” constitutes a human experience that corresponds more than any other to the axiomatic condition under which life on Earth has been given to us: the “web” of mutual appearances between human beings in the plural. However, the clarification of this experience on the basis of Hannah Arendt’s fundamental anthropological assumptions (regarding the “passion for distinction”, for example) must take also into account the historical oblivion into which this experience has fallen since the term “public happiness” was first articulated by the protagonists of the American Revolution. Responsible for this forgetfulness is what Hannah Arendt calls the “western Tradition of political thought.” Therefore, the attempt to retrieve “public happiness” presupposes a systematic description of the ‘mechanisms’ that have prevailed for centuries and ultimately marginalized it. But not only that. In a century marked by the collapse of western Tradition and the totalitarian chaos, Hannah Arendt, “in the company” of Franz Kafka, reveals the “ideal” and anti-traditional way in which the activity of thinking and the “saving powers” of the memory of the past and the anticipation of the future can be understood. This project can provide the necessary tools for rediscovering perhaps the most precious “treasure” of human things — “public happiness” in action and within the context of our plural world.

Η «δημόσια ευτυχία» ή «χαρά της δράσης» συνιστά μια ανθρώπινη εμπειρία που αντιστοιχεί όσο καμία άλλη στην αξιωματική συνθήκη υπό την οποία μας έχει δοθεί η ζωή πάνω στη Γη: το πλέγμα αμοιβαίων εμφανίσεων μεταξύ ανθρωπίνων όντων στον πληθυντικό. Ωστόσο, η διαύγαση αυτής της εμπειρίας στη βάση θεμελιωδών ανθρωπολογικών παραδοχών της Hannah Arendt (σχετικά με το «πάθος για διάκριση», λόγου χάρη) οφείλει να συνυπολογίσει την ιστορική λήθη στην οποία περιέπεσε η εν λόγω εμπειρία από τότε που ο όρος «δημόσια ευτυχία» αρθρώθηκε για πρώτη φορά στα χείλη των πρωταγωνιστών της Αμερικανικής Επανάστασης. Υπεύθυνη για τούτη τη λήθη είναι αυτό που η Hannah Arendt αποκαλεί «δυτική Παράδοση της πολιτικής σκέψης». Εξ αυτού, η απόπειρα ανάσυρσης της «δημόσιας ευτυχίας» στην ανθρώπινη μνήμη προϋποθέτει μια συστηματική σκιαγράφηση των κραταιών για αιώνες “μηχανισμών” που εντέλει την περιθωριοποίησαν. Όχι όμως μόνον αυτό. Σε έναν αιώνα που σφραγίστηκε από την κατάρρευση της δυτικής Παράδοσης και την ολοκληρωτική λαίλαπα, η Hannah Arendt, «παρέα» με τον Franz Kafka, αποκαλύπτει τον «ιδεώδη» και αντιπαραδοσιακό τρόπο με τον οποίο μπορεί να κατανοηθεί η δραστηριότητα του σκέπτεσθαι και οι «σωστικές δυνάμεις» της μνήμης του παρελθόντος και της προσύλληψης του μέλλοντος. Τούτο το εγχείρημα μπορεί να παράσχει τα αναγκαία εργαλεία για την επανανακάλυψη του πιο πολύτιμου ίσως «θησαυρού» των ανθρώπινων πραγμάτων — της «δημόσιας ευτυχίας» εν μέσω πράττειν και στο πλαίσιο του πληθυντικού μας κόσμου.

Le «bonheur public» ou la «joie de l’action» constitue une expérience humaine qui correspond plus que toute autre à la condition axiomatique sous laquelle la vie sur Terre nous a été donnée: le réseau d’apparitions mutuelles entre les êtres humains au pluriel. Cependant, la clarification de cette expérience à partir des hypothèses anthropologiques fondamentales d’Hannah Arendt (sur la «passion de la distinction», par exemple) doit tenir aussi compte de l’oubli historique dans lequel cette expérience est tombée depuis que le terme «bonheur public» a été articulé pour la première fois par les protagonistes de la Révolution américaine. La responsabilité de cet oubli incombe à ce que Hannah Arendt appelle la «tradition occidentale de la pensée politique». Par conséquent, la tentative de rappeler le «bonheur public» présuppose une description systématique des ‘mécanismes’ qui, puissants pendant des siècles, l’ont finalement marginalisé. Mais ce n’est pas tout. Dans un siècle marqué par l’effondrement de la Tradition occidentale et la dévastation totalitaire, Hannah Arendt, «en compagnie» de Franz Kafka, révèle la manière «idéale» et anti-traditionnelle dont l’activité de pensée et les «pouvoirs salvateurs» de la mémoire du passé et de l’anticipation du futur peuvent être compris. Ce projet peut fournir les outils nécessaires pour redécouvrir peut-être le «trésor» le plus précieux des choses humaines: le «bonheur public» au milieu d’action et dans le contexte de notre monde pluriel.