Rethinking "Educació Lliure": an ethnographic and anthropological study of three alternative schools and educational projects in contemporary Catalonia

Abstract

Τhis PhD thesis is an ethnographic and anthropological study of alternative schools and educational projects in contemporary Catalonia based on three cases, a private school, a public school, and a self-managed educational project. Through participant observation and interviews, it aims to describe their pedagogical proposals and actual practices and explore parental world views and involvement. It also attempts a contextualized, critical, and comparative analysis based on the pedagogical proposals, power relations, belongingness, and the cultural transmission and learning processes, both intentional and incidental. The study shows how alternative schools and educational projects may be both places of control and obedience and freedom, spaces of social reproduction and social transformation. On the one hand, hegemonic, individualistic values are transmitted, social injustice is ignored, while social and cultural segregation is produced. On the other hand, alternative, communitarian values are also transmitted, horizontal relations are built, and direct democracy is promoted. The thesis ultimately argues that through intentional collective unlearning, breaking the limits of the school tribes, and expanding mutual aid towards all, more elements with transformative potential could unwrap.

Η διδακτορική διατριβή αποτελεί μια εθνογραφική και ανθρωπολογική μελέτη εναλλακτικών σχολείων και εκπαιδευτικών εγχειρημάτων στη σύγχρονη Καταλονία, βασισμένη σε τρεις περιπτώσεις, ένα ιδιωτικό σχολείο, ένα δημόσιο σχολείο και ένα αυτοδιαχειριζόμενο εκπαιδευτικό εγχείρημα. Μέσω της συμμετοχικής παρατήρησης και συνεντεύξεων, στοχεύει να περιγράψει τις παιδαγωγικές προτάσεις και πρακτικές και στη διερευνήσει τις κοσμοθεωρίες και τη συμμετοχή των οικογενειών. Επιχειρεί επίσης μια πλαισιωμένη, κριτική και συγκριτική ανάλυση με βάση τις παιδαγωγικές προτάσεις, τις σχέσεις εξουσίας, την αίσθηση του ανήκειν και τις διαδικασίες πολιτισμικής μετάδοσης και μάθησης. Η μελέτη δείχνει πώς τα εναλλακτικά σχολεία/εκπαιδευτικά εγχειρήματα μπορούν να είναι ταυτόχρονα χώροι ελέγχου/υπακοής και ελευθερίας, χώροι κοινωνικής αναπαραγωγής και κοινωνικού μετασχηματισμού. Από τη μία πλευρά, μεταδίδονται ατομικιστικές αξίες, ενώ παράγεται κοινωνικός και πολιτισμικός διαχωρισμός. Από την άλλη πλευρά, μεταδίδονται και κοινοτικές αξίες, οικοδομούνται οριζόντιες σχέσεις και προωθείται η άμεση δημοκρατία. Η διατριβή τελικά υποστηρίζει ότι μέσω της σκόπιμης συλλογικής απομάθησης, της συμπεριληπτικότητας και της επέκτασης της αλληλοβοήθειας, θα μπορούσαν να ξετυλιχθούν περισσότερα στοιχεία με δυνατότητες κοινωνικού μετασχηματισμού.

Esta tesis doctoral es un estudio etnográfico y antropológico sobre las escuelas y los proyectos educativos alternativos en la Cataluña contemporánea a partir de tres casos, una escuela privada, una escuela pública y un proyecto educativo autogestionado. A través de la observación participante y entrevistas, su objetivo es describir las propuestas pedagógicas y las prácticas reales, y explorar las cosmovisiones y la participación de las madres y los padres. Además, se trata de un análisis contextualizado, crítico y comparativo a partir de las propuestas pedagógicas, las relaciones de poder, la pertenencia y los procesos de transmisión y aprendizaje cultural, tanto intencional como incidental. El estudio muestra cómo las escuelas y los proyectos educativos alternativos pueden ser tanto lugares de control y obediencia como de libertad, espacios de reproducción social y transformación social. Por un lado, se transmiten valores hegemónicos e individualistas, se ignora la injusticia social y se produce segregación social y cultural. Por otro lado, también se transmiten valores alternativos, comunitarios, se construyen relaciones horizontales y se promueve la democracia directa. En última instancia, la tesis sostiene que a través del desaprendizaje colectivo intencional, rompiendo los límites de las tribus escolares y expandiendo el apoyo mutuo hacia todas y todos, podrían desarrollarse más elementos con potencial transformador