Δημόσιοι εκπαιδευτικοί και παράλληλη παιδεία στην ελληνική μεταναστευτική κοινωνία: ανθρωπιστικές αξίες και πολιτική συνείδηση απέναντι στο μεταναστευτικό ζήτημα

Abstract

The present thesis focuses on the involvement of public teachers in shadow education, a phenomenon that has taken huge dimensions in our country and creates conditions of inequalities in educational opportunities. Shadow education covers the inadequacies of public education, while at the same time it is an economic activity with multiple parameters and impacts at a social and economic level. Public teachers are important actors in this phenomenon and constitute the population under investigation in this paper. The research questions of the paper are as follows: 1. How do public teachers conceptualize the choice of participating in shadow education in connection with their position and work in public schools? 2. What subjective theories do teachers express about schooling in the migrant society? 3. How do teachers approach humanitarian values in relation to the migration/refugee issue? The empirical data was collected by the distribution of an e-questionnaire and the analysis of the empirical material collected (N=465) was conducted by applying Latent Class Analysis. This statistical method allows the quantification of qualitative data, in order to identify the different profiles of the participants based on the similarities of their responses. The analysis eventually indicated four different profiles of public teachers regarding their direct or indirect involvement or not in parallel education ("The detached", "The tolerant", "The depoliticized" and "The politicized"). Through the comparative study of the four profiles, the research reached the key conclusion that the feeling of lack of professional recognition and the sense of work frustration are factors that lead individuals to personalized, anomic solutions to their impasses, while they consciously or unconsciously react to their marginalization by ignoring structural social inequalities. This dissertation reveals that anomic choices, or even the fueling of the phenomenon of parallel education by most teachers, co-occur with their tendency to separate students and generally people with different cultural backgrounds. This is interpreted as the inability of these individuals to practically adopt a more solidarity-driven stance, that is, as a deficit in political education and intercultural competence, which prevents these teachers from understanding that refugees/immigrants (students) are their social allies and that, through effective intercultural communication, they can both be heard and collaborate towards a more just society.

Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στην εμπλοκή των δημόσιων εκπαιδευτικών στην παράλληλη παιδεία , ένα φαινόμενο που έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις στη χώρα μας και δημιουργεί προϋποθέσεις ανισοτήτων στις ευκαιρίες εκπαίδευσης. Η παράλληλη παιδεία καλύπτει τις ανεπάρκειες της δημόσιας εκπαίδευσης, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί οικονομική δραστηριότητα με πολλαπλές παραμέτρους και επιπτώσεις σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Οι δημόσιοι εκπαιδευτικοί είναι σημαντικοί παράγοντες σε αυτό το φαινόμενο και αποτελούν τον υπό έρευνα πληθυσμό αυτής της εργασίας. Τα ερευνητικά ερωτήματα της εργασίας είναι τα εξής: 1. Πώς νοηματοδοτούν οι δημόσιοι εκπαιδευτικοί την επιλογή της άσκησης παράλληλης παιδείας σε συνδυασμό με τη θέση τους και το έργο τους στο δημόσιο σχολείο; 2. Ποιες υποκειμενικές θεωρίες εκφράζουν οι εκπαιδευτικοί σχετικά με τη σχολική εκπαίδευση στη μεταναστευτική κοινωνία; 3. Πώς τοποθετούνται οι εκπαιδευτικοί απέναντι στις ανθρωπιστικές αξίες σε σχέση με το μεταναστευτικό / προσφυγικό ζήτημα; Η συλλογή των εμπειρικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τον διαμοιρασμό ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου και η ανάλυση του εμπειρικού υλικού που συλλέχθηκε (Ν=465) έγινε με την εφαρμογή της Ανάλυσης Λανθανουσών Κλάσεων (Latent Class Analysis). H συγκεκριμένη στατιστική μέθοδος επιτρέπει την ποσοτικοποίηση ποιοτικών δεδομένων, με στόχο την ανάδειξη των διαφορετικών προφίλ των συμμετεχόντων με βάση τις ομοιότητες των απαντήσεών τους. Η ανάλυση ανέδειξε τελικά τέσσερα διαφορετικά προφίλ δημόσιων εκπαιδευτικών αναφορικά με την άμεση ή έμμεση εμπλοκή τους ή μη στην παράλληλη παιδεία («Οι αποστασιοποιημένοι», «Οι ανεκτικοί», «Οι αποπολιτικοποιημένοι» και «Οι πολιτικοποιημένοι»). Μέσα από τη συγκριτική μελέτη των τεσσάρων προφίλ, η έρευνα κατέληξε στο βασικό συμπέρασμα ότι το αίσθημα έλλειψης επαγγελματικής αναγνώρισης και το αίσθημα εργασιακής ματαίωσης αποτελούν παράγοντες που οδηγούν τα άτομα σε εξατομικευμένες, ανομικές λύσεις στα αδιέξοδά τους, ενώ αντιδρούν συνειδητά ή ασυνείδητα, στην υποβάθμισή τους αγνοώντας τις δομικές κοινωνικές ανισότητες. Η παρούσα διατριβή αποκαλύπτει ότι οι ανομικές επιλογές ή ακόμη και η τροφοδότηση του φαινομένου της παράλληλης παιδείας από την πλειοψηφία των εκπαιδευτικών συνεμφανίζονται με την τάση τους να διαχωρίζουν τους μαθητές και γενικά τους ανθρώπους με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο. Αυτό ερμηνεύεται ως αδυναμία των εν λόγω υποκειμένων να κρατούν έμπρακτα μία πιο αλληλέγγυα στάση, που τους εμποδίζει να αντιληφθούν ότι η επίτευξη διαπολιτισμικής επικοινωνίας μπορεί να οδηγήσει σε μία πιο δίκαιη κοινωνία.