Στρατηγικός σχεδιασμός και διαχείριση κινδύνων στη φορολογική διοίκηση: εμπειρική διερεύνηση της εφαρμογής μεθόδων μέτρησης αποδοτικότητας και διαχείρισης κινδύνων φορολογικής συμμόρφωσης επιχειρήσεων, στη διαδικασία στρατηγικού σχεδιασμού της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων στην Ελλάδα

Abstract

This Doctoral Thesis focuses on the investigation of the introduction of strategic planning and efficiency assessment methods in the Tax Administration, the study of the determining factors for improving the performance of the tax services and the evaluation of the risk management systems of the Tax Administration, through the development of tax compliance risk management methods. In particular, the purpose of the research is: a) To understand the importance and explore the possibility of introducing strategic planning in the Tax Administration, in combination with the development of management systems and measuring the performance of the tax services and b) the study of the risk management process of Tax Administration and the development of tax compliance risk assessment models. With this study, the transfer of strategic planning methods to the field of tax services is attempted for the first time, the development of performance management systems in the greek tax administration is examined and an integrated assessment model of tax services is proposed. In addition, the study focuses on investigating the interaction relationship between strategic planning and performance management system. In the same context of investigating management methods and measuring the performance of tax services, an attempt is being made for the first time at academic level, to develop an integrated approach to evaluating and measuring the relative efficiency of tax administrations, at European level, with the aim of recognizing the strengths and weaknesses of each individual tax administrations and the establishment of a homogeneous framework for assessing their level of operation. Subsequently, the research extends to the investigation of the factors enhancing the performance of the tax administration, through the study of the effect of a set of economic, structural and institutional factors, on the achievement of the strategic objectives of tax revenue collection, using appropriate econometric methods. In addition, it explores the benefits that will arise from the implementation of specific tax administration practices and features, such as compliance risk management, the use of third-party data, the digitization of tax services, the orientation of services towards the citizen, the performance management and the public accountability. Subsequently, the risk management process in the tax administration is extensively analyzed for the first time at academic level, the development of tax compliance risk management models is investigated, the organizational factors for introducing the risk management process in the field of tax administration and the appropriate data processing techniques are evaluated and a comparative analysis of the risk management systems of the tax services at European level is carried out. Additionally, an integrated model for assessing and, by extension, managing the risks of the Tax Administration is proposed, making use of the "bow-tie" model as a risk assessment tool. In view of the above, the research extends to the study of the relationship between the implementation of tax audit strategies with risk analysis criteria and the effectiveness of tax administration, at European level. In this context, the economic factors that contribute to the assessment of the possibility of publication of falsified financial statements are simultaneously identified and the multi-criteria decision analysis is introduced for the first time, specifically the Promethee II method, to differentiate between cases of accounting fraud and not. The application of the proposed methodology allows the assessment of the importance of factors related to accounting fraud and, by extension, the detection of cases of non-tax compliance enterprices. Also, the introduction of models for predicting corporate failure in the field of tax administration is empirically analyzed and an attempt is made to develop a Logistic Regression model which allows the early recognition of companies that are going to face serious problems of not being able to pay their arrear debts to the tax authorities, for period of two years before the point of insolvency. The results of the research, jointly evaluated, highlight essential parameters of the effective operation of the tax administration and in this case the Independent Authority for Public Revenue, allowing the formulation of a holistic approach and analysis of the complex problems of the tax services, which starts with the strategic planning process and goes through all the strategic and operational processes, including risk and performance management, in order to achieve the expected results.

Η παρούσα Διδακτορική Διατριβή επικεντρώνεται στη διερεύνηση εισαγωγής μεθόδων στρατηγικού σχεδιασμού και αξιολόγησης της αποδοτικότητας στη Φορολογική Διοίκηση, τη μελέτη των προσδιοριστικών παραγόντων βελτίωσης των επιδόσεων των φορολογικών υπηρεσιών και την αξιολόγηση των συστημάτων διαχείρισης κινδύνων της Φορολογικής Διοίκησης, μέσω ανάπτυξης μεθόδων διαχείρισης κινδύνων φορολογικής συμμόρφωσης επιχειρήσεων. Ειδικότερα, σκοπός της έρευνας αποτελεί: α) Η κατανόηση της σημασίας και η διερεύνηση της δυνατότητας εισαγωγής του στρατηγικού σχεδιασμού στη Φορολογική Διοίκηση, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης και μέτρησης της απόδοσης των φορολογικών υπηρεσιών και β) η μελέτη της διαδικασίας διαχείρισης κινδύνων της Φορολογικής Διοίκησης και η ανάπτυξη μοντέλων εκτίμησης του κινδύνου φορολογικής συμμόρφωσης. Με τη μελέτη αυτή επιχειρείται για πρώτη φορά, η μεταφορά μεθόδων στρατηγικού σχεδιασμού στο πεδίο των φορολογικών υπηρεσιών, εξετάζεται η ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης απόδοσης στην ελληνική φορολογική διοίκηση και προτείνεται ένα ολοκληρωμένο μοντέλο αξιολόγησης των φορολογικών υπηρεσιών. Επιπλέον, η μελέτη επικεντρώνεται στη διερεύνηση της σχέσεως αλληλεπίδρασης μεταξύ του στρατηγικού σχεδιασμού και του συστήματος διαχείρισης απόδοσης. Στο ίδιο πλαίσιο διερεύνησης μεθόδων διαχείρισης και μέτρησης της απόδοσης των φορολογικών υπηρεσιών, επιχειρείται για πρώτη φορά σε ακαδημαϊκό επίπεδο, η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης αξιολόγησης και μέτρησης της σχετικής αποδοτικότητας των φορολογικών διοικήσεων, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με σκοπό την αναγνώριση των δυνάμεων και αδυναμιών κάθε επιμέρους φορολογικής διοίκησης και την εγκαθίδρυση ενός ομοιογενούς πλαισίου εκτίμησης του επιπέδου λειτουργίας τους. Εν συνεχεία, η έρευνα επεκτείνεται στη διερεύνηση των παραγόντων ενίσχυσης της απόδοσης της φορολογικής διοίκησης, μέσω μελέτης της επίδρασης ενός συνόλου οικονομικών, διαρθρωτικών και θεσμικών παραγόντων, στην επίτευξη των στρατηγικών στόχων είσπραξης των φορολογικών εσόδων, κάνοντας χρήση κατάλληλων οικονομετρικών μεθόδων. Επιπλέον, διερευνώνται τα οφέλη που θα προκύψουν από την εφαρμογή συγκεκριμένων πρακτικών και χαρακτηριστικών φορολογικής διοίκησης, όπως η διαχείριση κινδύνων συμμόρφωσης, η χρήση δεδομένων τρίτων, η ψηφιοποίηση των φορολογικών υπηρεσιών, ο προσανατολισμός των υπηρεσιών προς τον πολίτη, η διαχείριση της αποδοτικότητας και η δημόσια λογοδοσία. Ακολούθως, αναλύεται εκτενώς για πρώτη φορά σε ακαδημαϊκό επίπεδο, η διαδικασία διαχείρισης κινδύνων στην φορολογική διοίκηση, διερευνάται η ανάπτυξη μοντέλων διαχείρισης κινδύνων φορολογικής συμμόρφωσης, αξιολογούνται οι οργανωτικοί παράγοντες εισαγωγής της διαδικασίας διαχείρισης κινδύνων στο πεδίο της φορολογικής διοίκησης και οι κατάλληλες τεχνικές επεξεργασίας των δεδομένων και πραγματοποιείται συγκριτική ανάλυση των συστημάτων διαχείρισης κινδύνων των φορολογικών υπηρεσιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιπρόσθετα, προτείνεται ένα ολοκληρωμένο μοντέλο αξιολόγησης και κατ’ επέκταση διαχείρισης των κινδύνων της Φορολογικής Διοίκησης, κάνοντας χρήση του μοντέλου «bow-tie» ως εργαλείου εκτίμησης του κινδύνου. Ενόψει των ανωτέρω, η έρευνα επεκτείνεται στη μελέτη της σχέσεως μεταξύ της εφαρμογής στρατηγικών φορολογικού ελέγχου με κριτήρια ανάλυσης κινδύνου και της αποδοτικότητας της φορολογικής διοίκησης, σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, προσδιορίζονται παράλληλα οι οικονομικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εκτίμηση της πιθανότητας δημοσίευσης παραποιημένων χρηματοοικονομικών καταστάσεων και εισάγεται για πρώτη φορά η πολυκριτηριακή ανάλυση αποφάσεων και συγκεκριμένα η μέθοδος Promethee II, για τη διαφοροποίηση μεταξύ περιπτώσεων λογιστικής απάτης και μη. Η εφαρμογή της προτεινόμενης μεθοδολογίας επιτρέπει την αξιολόγηση της σημαντικότητας των παραγόντων που σχετίζονται με την λογιστική απάτη και κατ’ επέκταση τον εντοπισμό περιπτώσεων μη φορολογικής συμμόρφωσης επιχειρήσεων. Επίσης, αναλύεται εμπειρικά η εισαγωγή μοντέλων πρόβλεψης εταιρικής αποτυχίας στο πεδίο της φορολογικής διοίκησης και επιχειρείται η ανάπτυξη ενός μοντέλου Λογιστικής Παλινδρόμησης το οποίο να επιτρέπει την έγκαιρη αναγνώριση των επιχειρήσεων που πρόκειται να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα αδυναμίας καταβολής των ληξιπροθέσμων οφειλών τους προς τις φορολογικές αρχές, για χρονικό διάστημα δύο ετών πριν το χρονικό σημείο αφερεγγυότητας. Τα αποτελέσματα της έρευνας, από κοινού αξιολογούμενα, αναδεικνύουν ουσιώδεις παραμέτρους της αποτελεσματικής λειτουργίας της φορολογικής διοίκησης και εν προκειμένω της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, επιτρέποντας την διατύπωση μιας ολιστικής προσέγγισης και ανάλυσης των σύνθετων προβλημάτων των φορολογικών υπηρεσιών, η οποία εκκινεί με τη διαδικασία στρατηγικού σχεδιασμού και διέρχεται το σύνολο των στρατηγικών και λειτουργικών διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης κινδύνων και αποδοτικότητας, προκειμένου να επιτευχθούν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.