Η ισχύς της πολιτιστικής διπλωματίας στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής: η ελληνική περίπτωση και η διεθνής εμπειρία

Abstract

This thesis addresses the topic of cultural diplomacy, examining the novel practices that have emerged in the realm of foreign policy, in an endeavour to reposition the concept of culture within the overarching theoretical framework of transnational relations. The study establishes a theoretical framework for understanding the diffusion of power in the context of Cultural Diplomacy and analyses the impact of globalisation on the exercise of foreign policy. Subsequently, it records the practices and tools employed by the most advanced states in the world in the field of Cultural Diplomacy, with the aim of identifying gaps in the operation, management and planning of Greek Cultural Diplomacy. The interdisciplinary approach adopted for a more comprehensive understanding of the scientific subject matter, places Cultural Diplomacy within an anthropological context, given that culture defines this diplomacy and, as a result, incorporates the concept of mutual understanding into the assertion of national interest. In this sense, culture is not regarded as “the iron fist in the velvet glove” or, in other words, as a mere tool of propaganda, imposition or monologue, whose objective is to subjugate those states that are culturally different or have a lower economic status. Rather, it is viewed as an instrument of dialogue, whose methodological approach is based on the concept of acculturation, with the capacity to create cultural syntheses and mutually beneficial relations among peoples of different cultures. Consequently, Cultural Diplomacy is regarded as a policy of mutual benefits. Its methodology and practice extend beyond the limitations of the state, taking into account the evolving civil society. The element of religion in understanding a people's culture is of particular significance and is thus a key focus of the research, examined in depth as a product of their already formed culture, shedding light on the internal organisation, fears and expectations of a people in their international life. For this reason, the intellectual background of cultures is comparatively analysed on the basis of their historical and social context. The conclusions and findings resulting from the dimensions of culture and its influence on the foreign policy of states are presented.

Η παρούσα διατριβή, θεραπεύει το γνωστικό αντικείμενο της Πολιτιστικής Διπλωματίας και μελετά τις νέες πρακτικές που ανακύπτουν στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, σε μια προσπάθεια επανατοποθέτησης της έννοιας του πολιτισμού μέσα στο γενικό θεωρητικό πλαίσιο των διακρατικών σχέσεων. Η μελέτη θέτει το θεωρητικό πλαίσιο για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίον διαχέεται η ισχύς στην άσκηση Πολιτιστικής Διπλωματίας και αναλύεται η επίδραση της παγκοσμίωσης στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Εν συνεχεία, καταγράφονται οι πρακτικές και τα εργαλεία με τα οποία ασκούν Πολιτιστική Διπλωματία, τα πιο προηγμένα κράτη στον κόσμο, με απώτερο σκοπό να εντοπιστούν τα κενά στη λειτουργία, τη διαχείριση και τον σχεδιασμό της Ελληνικής Πολιτιστικής Διπλωματίας. Η διεπιστημονική προσέγγιση που ακολουθείται για την ορθότερη κατανόηση του επιστημονικού αντικειμένου, τοποθετεί την Πολιτιστική Διπλωματία σε ένα υπόβαθρο ανθρωπολογικό, αφ΄ης στιγμής ο πολιτισμός προσδιορίζει την εν λόγω διπλωματία και υπό αυτή την έννοια εντάσσει την έννοια της αλληλοκατανόησης, στη διεκδίκηση του εθνικού συμφέροντος. Υπό αυτή την έννοια, ο πολιτισμός δεν εξετάζεται ως το «βελούδινο γάντι που καλύπτει τη σιδερένια γροθιά»,1 δηλαδή ως ένα εργαλείο προπαγάνδας, επιβολής ή μονολόγου το οποίο έχει ως στόχο την υποταγή του πολιτιστικά διαφορετικού ή οικονομικά ασθενέστερου κράτους, αλλά ως ένα μέσο διαλόγου, του οποίου η μεθοδολογική προσέγγιση εδράζεται στην έννοια του συμπολιτισμού (acculturation), αφ' ης στιγμής έχει την ικανότητα να δημιουργεί πολιτισμική σύνθεση και αμοιβαία επωφελείς σχέσεις μεταξύ των λαών με διαφορετική κουλτούρα. Συνεπώς, η Πολιτιστική Διπλωματία προσεγγίζεται ως μια πολιτική αμοιβαίας επωφελείας, της οποίας η μεθοδολογία και η πρακτική, εξέρχονται από τα στενά όρια του κράτους και λαμβάνουν υπόψιν την ανερχόμενη κοινωνία των πολιτών. Το στοιχείο της θρησκείας διαδραματίζει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της κουλτούρας ενός λαού και εξετάζεται επισταμένως στην έρευνα ως προϊόν του ήδη διαμορφωμένου πολιτισμού του, ο οποίος φανερώνει την εσωτερική οργάνωση, τους φόβους αλλά και τις προσδοκίες ενός λαού στη διεθνή ζωή του. Για τον λόγο αυτόν αναλύεται συγκριτικά το πνευματικό υπόβαθρο των πολιτισμών στη βάση του ιστορικοκοινωνικού τους πλαισίου και παρατίθενται τα συμπεράσματα και οι διαπιστώσεις που προκύπτουν από τις διαστάσεις της κουλτούρας, καθώς και από την επίδραση που ασκεί στην εξωτερική πολιτική των κρατών.