Χρηματοοικονομική εκπαίδευση και χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Abstract

In an era characterized by global over-indebtedness, the complexity of the financial system, ongoing crises, and significant economic volatility, the need to develop the financial skills of the younger generation is at least imperative. This doctoral dissertation emerged from my deeply rooted belief in the importance of instilling the fundamental principles of financial literacy in students from early childhood, a period during which character and perception are decisively shaped. The justification for this topic is supported not only by the challenging economic reality but also by a series of decisions and actions undertaken by international institutional bodies and, more recently, by the Ministry of National Economy in our country. This dissertation began with the aim of examining existing gaps in financial education, particularly within the primary school curriculum. Through a thorough analysis of existing international literature, empirical studies, and educational policies, this dissertation seeks to shed light on the multifaceted, inherent challenges and opportunities that arise from cultivating financial literacy in young children. A central focus of this effort is the detailed exploration of pedagogical methodologies in practice, the current framework for curriculum design, and the socio-economic factors that shape individuals’ financial behavior from a young age. By synthesizing findings from various scientific fields—including education, economics, and sociology—this dissertation aims to develop a holistic framework to enhance the effectiveness of financial education in primary schools. Specifically, my dissertation seeks to bridge the gap between theory and practice by providing practical and actionable recommendations and strategies for educators, policymakers, and stakeholders committed to promoting financial literacy. Drawing on real-world case studies and best practices, this research aims to equip educators with the necessary resources and tools to seamlessly integrate the teaching of essential financial principles into the primary education curriculum.

Σε μία εποχή που χαρακτηρίζεται από παγκόσμια υπερχρέωση, πολυπλοκότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, διαρκείς κρίσεις, και έντονη οικονομική μεταβλητότητα, η ανάγκη ανάπτυξης των χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων της νέας γενιάς είναι τουλάχιστον επιτακτική. Η παρούσα διδακτορική διατριβή αναδύθηκε από τη βαθιά ριζωμένη πεποίθησή μου στη σημασία της ενστάλαξης των βασικών αρχών του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στους/στις μαθητές/τριες από την παιδική ηλικία, κατά την οποία διαμορφώνεται σε καθοριστικό βαθμό ο χαρακτήρας και η αντίληψη των ατόμων. Η δικαιολόγηση του θέματος έρχεται να υποστηριχθεί όχι μόνο από τη δύσκολη οικονομική πραγματικότητα, αλλά και από μια σειρά αποφάσεων και δράσεων που έχουν αναλάβει διεθνείς θεσμικοί φορείς, και, πολύ πρόσφατα, το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας στη χώρα μας. Η παρούσα διατριβή ξεκίνησε με σκοπό την εξέταση των υφιστάμενων κενών στην χρηματοοικονομική εκπαίδευση, και ειδικότερα, στο πρόγραμμα σπουδών του δημοτικού. Μέσω της ενδελεχούς ανάλυσης της μέχρι τώρα διεθνούς βιβλιογραφίας, των εμπειρικών μελετών, και των εκπαιδευτικών πολιτικών, η διατριβή αυτή έχει ως στόχο να ρίξει φως στις πολυδιάστατες, εγγενείς προκλήσεις και ευκαιρίες που αναδύονται μέσω της καλλιέργειας του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στα νέα παιδιά. Κεντρικός άξονας της προσπάθειας αυτής αποτελεί η εμπεριστατωμένη διερεύνηση των εφαρμοζόμενων παιδαγωγικών μεθοδολογιών, του ισχύοντος πλαισίου για το σχεδιασμό των προγραμμάτων σπουδών, και των κοινωνικοοικονομικών παραγόντων που διαμορφώνουν τη χρηματοοικονομική συμπεριφορά των ατόμων από μικρή ηλικία. Μέσα από τη σύνθεση των ευρημάτων από διάφορα επιστημονικά πεδία-συμπεριλαμβανομένων της εκπαίδευσης, των οικονομικών, και της κοινωνιολογίας-η παρούσα διατριβή αποσκοπεί στην ανάπτυξη ενός ολιστικού πλαισίου για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στο δημοτικό. Πιο συγκεκριμένα, η διατριβή μου προσπαθεί να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ θεωρίας και πρακτικής, παρέχοντας πρακτικές και συγκεκριμένες προτάσεις και εφαρμόσιμες στρατηγικές για εκπαιδευτές, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, και τα ενδιαφερόμενα μέρη που έχουν δεσμευτεί στην προώθηση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Αντλώντας πληροφορίες από πραγματικές μελέτες περιπτώσεων και τις βέλτιστες πρακτικές, η παρούσα έρευνα έχει ως στόχο να παρέχει στους εκπαιδευτικούς τα απαραίτητα εφόδια και εργαλεία για να ενσωματώσουν απρόσκοπτα τη διδασκαλία των βασικών χρηματοοικονομικών αρχών στο πρόγραμμα σπουδών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

In un'epoca caratterizzata da un eccessivo indebitamento globale, dalla complessità del sistema finanziario, da crisi ricorrenti e da una forte volatilità economica, la necessità di sviluppare le competenze finanziarie delle nuove generazioni è quantomeno imperativa. Questa tesi di dottorato è nata dalla mia profonda convinzione dell'importanza di instillare i principi fondamentali dell'alfabetizzazione finanziaria negli studenti fin dall'infanzia, un periodo durante il quale si forma in modo decisivo il carattere e la percezione degli individui.

La giustificazione di questo tema è supportata non solo dalla difficile realtà economica, ma anche da una serie di decisioni e azioni intraprese da enti istituzionali internazionali e, più recentemente, dal Ministero dell'Economia Nazionale nel nostro paese. Questa tesi è iniziata con l'obiettivo di esaminare le lacune esistenti nell'educazione finanziaria, in particolare nel curriculum scolastico della scuola primaria. Attraverso un'analisi approfondita della letteratura internazionale esistente, degli studi empirici e delle politiche educative, questa tesi mira a far luce sulle sfide e opportunità intrinseche e multidimensionali che emergono dalla coltivazione dell'alfabetizzazione finanziaria nei giovani bambini.

Un aspetto centrale di questo lavoro è l'analisi dettagliata delle metodologie pedagogiche applicate, del quadro normativo vigente per la progettazione dei curricula e dei fattori socio-economici che influenzano il comportamento finanziario degli individui fin dalla giovane età. Attraverso la sintesi dei risultati provenienti da diversi campi scientifici, tra cui l'educazione, l'economia e la sociologia, questa tesi mira a sviluppare un quadro olistico per migliorare l'efficacia dell'educazione finanziaria nella scuola primaria.

In particolare, la mia tesi cerca di colmare il divario tra teoria e pratica, fornendo raccomandazioni pratiche e strategie attuabili per educatori, responsabili politici e parti interessate impegnate a promuovere l'alfabetizzazione finanziaria. Attingendo a studi di casi reali e alle migliori pratiche, questa ricerca intende fornire agli insegnanti le risorse e gli strumenti necessari per integrare senza difficoltà l'insegnamento dei principi finanziari fondamentali nel curriculum della scuola primaria.