Ο ρόλος των ΜΜΕ της ΠΓΔΜ (Βόρειας Μακεδονίας) στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης για το ζήτημα του ονόματος μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι

Abstract

The Macedonian Question was revived in the Balkan Peninsula, after the dissolution of Yugoslavia and the independence of the federal states that comprised it. The Socialist Republic of Macedonia, with its declaration of independence in 1991, under the name "Republic of Macedonia" with Skopje as its capital and the Sun of Vergina represented on its flag. This development brought back the "Macedonian" and significant differences arose with Greece. The name, language and symbols of Ancient Macedonia were a field of political and diplomatic dispute.Τhe differences that arose between the two states within the UN, caused the intervention of the USA and the EU and compromise solutions were sought. Α new negotiating framework was put in place under the auspices of the UN and the mediation of Matthew Nimitz. The duration of the negotiations was long and specifically ended in 2018, with the ratification of the Prespa Agreement and the matter was settled in a mutually acceptable manner. Throughout these 27 years, there was a series of events that affected the degree of tension in the relations of the neighboring countries. Inevitably, the name issue monopolized the interest of public opinion and was at the top of the Athens-Skopje foreign policy agenda, receiving the corresponding media coverage. This thesis investigates the role of the North Macedonian (FYROM) media in a specific period, during which tension and a climate of distrust dominated the relations between the two states. During the NATO Summit in Bucharest in 2008, Greece raised strong objections to the prospect of FYROM joining the Atlantic Alliance, a development that provoked a reaction from the other side. The country's government has since adopted an intransigent stance with nationalist characteristics as its dominant element, and a "cold war" climate was created until 2015, despite ongoing negotiations. Aiming to comprehensively investigate the role played by the media of North Macedonia (FYROM) in the name issue at that time, mainly qualitative research methods were chosen, more specifically a bibliographic approach through primary sources (but also secondary), case studies, as well as the processing and interpretation of the results of an opinion poll, which was conducted in North Macedonia specifically for this thesis. Based on the thorough research, answers are provided about the role played by the country's media at that time. At the same time, the mechanisms and functioning of the country's media system are mapped, since the period of its independence in 1991, a field that was considered completely uncharted and completely peculiar, especially in terms of its political and economic dependence on government power, parties, and the political system in general. The opinion poll added another aspect to how the citizens of North Macedonia perceive the influence exerted by the media and how they judge their functioning. This opinion poll was conducted in September 2018, at a time when negotiations to find a mutually acceptable solution were in their final stage.

Το Μακεδονικό Ζήτημα αναβίωσε στη βαλκανική χερσόνησο, μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και την ανεξαρτησία των ομόσπονδων κρατών που την αποτελούσαν. Η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της το 1991, υπό την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας» με πρωτεύουσα τα Σκόπια και στη σημαία της να αναπαρίσταται ο Ήλιος της Βεργίνας, επανάφερε ένα κορυφαίο εθνικό ζήτημα και ανέκυψαν σημαντικές διαφορές με την Ελλάδα. Το ζήτημα της ονομασίας, η γλώσσα και τα σύμβολα της Αρχαίας Μακεδονίας, αποτέλεσαν πεδίο πολιτικής και διπλωματικής διαμάχης. Οι διαφορές που ανέκυψαν μεταξύ των δύο κρατών εντός του ΟΗΕ, προκάλεσαν την παρέμβαση των ΗΠΑ και της ΕΕ και αναζητήθηκαν συμβιβαστικές λύσεις. Τέθηκε ένα νέο διαπραγματευτικό πλαίσιο υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και τη διαμεσολάβηση του Μάθιου Νίμιτς. Η διάρκεια των διαπραγματεύσεων ήταν μακρόχρονη και συγκεκριμένα τερματίστηκε το 2018, με την επικύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών και το θέμα διευθετήθηκε με αμοιβαία αποδεκτό τρόπο.Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των 27 χρόνων υπήρξε μια σειρά γεγονότων που επηρέαζε το βαθμό έντασης στις σχέσεις των όμορων χωρών. Αναπόφευκτα το ζήτημα της ονομασίας μονοπώλησε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης και βρισκόταν στην κορυφή της ατζέντας της εξωτερικής πολιτικής Αθήνας- Σκοπίων, τυγχάνοντας της ανάλογης προβολής στα μέσα ενημέρωσης. Στην παρούσα διατριβή διερευνάται ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης της Βόρειας Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) σε μια συγκεκριμένη περίοδο, κατά την οποία κυριαρχούσε η ένταση και το κλίμα δυσπιστίας στις σχέσεις των δύο κρατών. Κατά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι το 2008, η Ελλάδα πρόβαλε ισχυρές αντιρρήσεις στην προοπτική ένταξης της ΠΓΔΜ στους κόλπους της Ατλαντικής Συμμαχίας, μια εξέλιξη που προκάλεσε την αντίδραση της άλλης πλευράς. Η κυβέρνηση της χώρας υιοθέτησε έκτοτε, αδιάλλακτη στάση με κυρίαρχο στοιχείο τα εθνικιστικά χαρακτηριστικά και δημιουργήθηκαν συνθήκες «ψυχροπολεμικού» κλίματος έως το 2015, παρά τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις. Στοχεύοντας στην ολοκληρωμένη διερεύνηση του ρόλου που διαδραμάτισαν τα ΜΜΕ της Βόρειας Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) στο ζήτημα της ονομασίας εκείνη την περίοδο, επιλέχθηκαν κυρίως ποιοτικές μέθοδοι έρευνας, πιο συγκεκριμένα βιβλιογραφικού τύπου προσέγγιση μέσα από πρωτογενείς πηγές (αλλά και δευτερογενείς), μελέτες περίπτωσης αλλά και επεξεργασία και ερμηνεία των αποτελεσμάτων έρευνας γνώμης, η οποία διενεργήθηκε στη Βόρεια Μακεδονία ειδικά γι’ αυτήν την διατριβή. Με βάση την ενδελεχή έρευνα, παρέχονται απαντήσεις για το ρόλο που διαδραμάτισαν τα ΜΜΕ της χώρας εκείνη την περίοδο. Παράλληλα, χαρτογραφούνται οι μηχανισμοί και η λειτουργία του μιντιακού συστήματος της χώρας, από την περίοδο της ανεξαρτησίας της, το 1991, ένα πεδίο που θεωρούνταν εντελώς αχαρτογράφητο κι εντελώς ιδιόμορφο, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την πολιτική και οικονομική του εξάρτηση από την κυβερνητική εξουσία, τα κόμματα, και γενικότερα το πολιτικό σύστημα. Η έρευνα γνώμης πρόσθεσε μια ακόμη πτυχή για το πώς αντιλαμβάνονται οι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας την επιρροή που ασκούν τα ΜΜΕ και το πώς κρίνουν τη λειτουργία τους. Η δημοσκοπική αυτή έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2018, σε μια περίοδο, όπου οι διαπραγματεύσεις για την εξεύρεση αμοιβαίας αποδεκτής λύσης βρίσκονταν στο τελικό στάδιο.