Εστιάζοντας σε παραμέτρους επαγγελματικής ανάπτυξης μέσα από τη συμμετοχή εκπαιδευτικών σε διαδικασίες αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας: η φωνή των εκπαιδευτικών

Abstract

The processes of evaluating educational work and teachers can contribute both to administrative decision-making and to the improvement of educational quality. The debate over the advantages and weaknesses of these mechanisms remains active, both within the research community and among educational policy makers. This continuous exchange of ideas has led to the formulation of proposals, the implementation of evaluation systems, and the revision of existing practices across various educational contexts. The long-term absence of systematic evaluation of teachers and educational work in the Greek educational system, combined with repeated and unsuccessful attempts to introduce and complete a regulatory framework for evaluation, have been factors contributing to inertia. This situation has shaped an environment of confrontation, skepticism, and, in many cases, refusal to accept any formal evaluation processes by the educational community. The recent implementation of the regulatory framework for evaluating educational work at the school level introduces a collaborative process that is currently in effect and evolving. The educational community is called upon to manage this educational change, which carries the weight of historical perceptions while simultaneously creating conditions for potential professional development through active participation in evaluation processes. The purpose of this dissertation is to explore how teachers experience the first generalized, comprehensive, and evolving institutional implementation of school self-evaluation, within the framework of managing this particular educational change. At the same time, it seeks to identify the parameters and conditions that, during the implementation, may contribute to the professional development of teachers, with the ultimate goal of improving the learning process. For data collection, a qualitative approach was used with semi-structured in-depth interviews of primary school teachers in the Attica region during the first school year of the process's implementation. These teachers served in four school units from two distinct groups of schools. The schools where the teachers worked were distinguished between those with prior experience in managing evaluative educational changes and active involvement in institutional processes, and schools with no prior experience, which delayed the implementation of institutional processes. The main research objective was to highlight the voices of teachers during the first school year of the institutional implementation of educational change. The research results revealed that teachers' attitudes, as well as the organizational framework and culture of each school unit, significantly influenced the way educational change was managed. A critical factor in managing the change for the majority of the teachers participating in the research was the level of institutional support for the process and the institutional nature of the implementation. Previous involvement of teachers in evaluation processes proved crucial for the degree and speed of their familiarity with managing the new procedures. Additionally, this experience contributed to the implementation and execution of internal exploratory and collective processes, shaping the roles that teachers assumed in the overall process. A significant factor for development was the creation of collaborations in all school contexts, establishing the necessary conditions for networking and interaction among teachers. The self-evaluation processes seem to influence teaching and educational practices in various ways, impacting the learning process. The prospect of professional development for teachers through school self-evaluation showed diversity, combining multiple parameters. The research findings can inform educational policy decisions, offering directions for designing and supporting self-evaluation processes. Moreover, they provide valuable insights for educational systems that are designing or restructuring evaluative mechanisms, while also emphasizing the professional development of teachers. Their connection to improving the learning process could be a topic for future research.

Οι διαδικασίες αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και του εκπαιδευτικού μπορούν να συμβάλουν τόσο στη λήψη διοικητικών αποφάσεων όσο και στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Η συζήτηση για τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες αυτών των μηχανισμών παραμένει ενεργή, τόσο στην ερευνητική κοινότητα όσο και μεταξύ των υπευθύνων εκπαιδευτικής πολιτικής. Η συνεχής ανταλλαγή απόψεων έχει οδηγήσει στη διατύπωση προτάσεων, στην εφαρμογή αξιολογικών συστημάτων και στην αναθεώρηση υφιστάμενων πρακτικών σε ποικίλα εκπαιδευτικά πλαίσια. Η μακροχρόνια απουσία συστηματικής αξιολόγησης του εκπαιδευτικού και του εκπαιδευτικού έργου στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, σε συνδυασμό με τις επανειλημμένες και ανεπιτυχείς προσπάθειες εισαγωγής και ολοκλήρωσης ενός θεσμικού πλαισίου αξιολόγησης, αποτέλεσαν παράγοντες αδράνειας. Η κατάσταση αυτή διαμόρφωσε ένα περιβάλλον αντιπαράθεσης, σκεπτικισμού και, σε πολλές περιπτώσεις, άρνησης αποδοχής οποιασδήποτε θεσμικής διαδικασίας αξιολόγησης από την εκπαιδευτική κοινότητα. Η πρόσφατη εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου στη σχολική μονάδα εισάγει μια συνεργατική διαδικασία που βρίσκεται σε ισχύ και εξέλιξη. Η εκπαιδευτική κοινότητα καλείται να διαχειριστεί αυτή την εκπαιδευτική αλλαγή, η οποία φέρει το βάρος των ιστορικών αντιλήψεων, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί τις συνθήκες για ενδεχόμενη επαγγελματική ανάπτυξη μέσω της ενεργούς συμμετοχής σε διαδικασίες αξιολόγησης. Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι να διερευνηθεί πώς βιώνουν οι εκπαιδευτικοί την πρώτη γενικευμένη, ολοκληρωμένη και εξελισσόμενη θεσμική εφαρμογή της αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας, στο πλαίσιο της διαχείρισης της συγκεκριμένης εκπαιδευτικής αλλαγής. Παράλληλα, επιδιώκεται να εντοπιστούν οι παράμετροι και οι προϋποθέσεις που, κατά τη διάρκεια της εφαρμογής, ενδέχεται να συμβάλουν στην επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, με απώτερο στόχο τη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας. Για τη συλλογή των δεδομένων αξιοποιήθηκε η ποιοτική προσέγγιση με ημιδομημένες εις βάθος συνεντεύξεις εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης του νομού Αττικής το πρώτο σχολικό έτος εφαρμογής των διαδικασιών, οι οποίοι υπηρετούσαν σε τέσσερις σχολικές μονάδες δύο διαφορετικών διακριτών ομάδων σχολείων. Τα σχολεία στα οποία υπηρετούσαν οι εκπαιδευτικοί διακρίθηκαν σε εκείνα με πρότερη εμπειρία στη διαχείριση αξιολογικών εκπαιδευτικών αλλαγών και άμεση εμπλοκή στις θεσμικές διαδικασίες και σε σχολεία που δεν είχαν πρότερη εμπειρία και καθυστέρησαν την εφαρμογή των θεσμικών διαδικασιών. Κύρια ερευνητική επιδίωξη αποτέλεσε η ανάδειξη της φωνής των εκπαιδευτικών κατά τη διάρκεια του πρώτου σχολικού έτους θεσμικής εφαρμογής της εκπαιδευτικής αλλαγής. Τα αποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν ότι η στάση των εκπαιδευτικών, καθώς και το οργανωτικό πλαίσιο και η κουλτούρα κάθε σχολικής μονάδας, επηρέασαν καταλυτικά τον τρόπο διαχείρισης της εκπαιδευτικής αλλαγής. Ένας κρίσιμος παράγοντας στη διαχείριση της αλλαγής για την πλειονότητα των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν ο βαθμός θεσμικής υποστήριξης της διαδικασίας και ο θεσμικός χαρακτήρας της εφαρμογής. Η προηγούμενη εμπλοκή των εκπαιδευτικών σε αξιολογικές διαδικασίες αποδείχθηκε καθοριστική για τον βαθμό και τον χρόνο εξοικείωσής τους με τη διαχείριση των νέων διαδικασιών. Επιπλέον, αυτή η εμπειρία συνέβαλε στην εφαρμογή και υλοποίηση εσωτερικών διερευνητικών και συλλογικών διαδικασιών, διαμορφώνοντας αντίστοιχα και τον ρόλο που οι εκπαιδευτικοί ανέλαβαν στη συνολική διαδικασία. Ένας σημαντικός παράγοντας εξέλιξης υπήρξε η ανάπτυξη συνεργασιών σε όλα τα σχολικά πλαίσια, δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις για δικτύωση και αλληλεπίδραση μεταξύ των εκπαιδευτικών. Οι διαδικασίες της αυτοαξιολόγησης φαίνεται πως επηρεάζουν ποικιλοτρόπως τις διδακτικές και εκπαιδευτικές πρακτικές, με αντίκτυπο στη μαθησιακή διαδικασία. Η προοπτική επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών μέσω της αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας παρουσίασε ποικιλομορφία, συνθέτοντας περισσότερες από μία παραμέτρους. Τα ευρήματα της έρευνας μπορούν να ανατροφοδοτήσουν τις αποφάσεις εκπαιδευτικής πολιτικής, προσφέροντας κατευθύνσεις για τον σχεδιασμό και την υποστήριξη των διαδικασιών αυτοαξιολόγησης. Επιπλέον, παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες για εκπαιδευτικά συστήματα που σχεδιάζουν ή αναδιαμορφώνουν αξιολογικούς μηχανισμούς, δίνοντας παράλληλα έμφαση στην επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Η σύνδεσή τους με τη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο για μελλοντικές έρευνες.