Οι αναπαραστάσεις δεσμού σε παιδιά με επιληψία: σταθερότητα ή αλλαγή μετά τη διάγνωση

Abstract

Previous studies have shown that children who experience stressful life events are at increased risk of experiencing changes in their expectations (internal representations) about the availability and responsiveness of caregivers. Epilepsy is considered a particularly stressful condition for the child and his/her family. However, there is a lack of research addressing the impact of epilepsy on the stability/change of children's representations of attachment. The purpose of the present study is twofold: to investigate the effect of epilepsy on the stability/change of attachment representations to the primary caregiver and to examine how changes in attachment representations may affect the psychosocial adjustment of children with epilepsy. Thirty-three children (18 girls and 15 boys) with new-onset epilepsy, with a mean age of 6.8 years (s.d.=1.4) (study group), and 33 healthy children matched on gender and age (control group), were assessed in two time points (T1, T2), 9-12 months apart, on various measures reflecting cumulative risk, attachment representations, student-teacher relationships, and internalising and externalising problems (maternal and teacher reports). Agreement Cohen's κ coefficients between T1 and T2 showed that children with epilepsy experienced more changes in attachment representations in comparison to children without epilepsy. Moderated mediation analysis suggested that the accumulation of risk factors affected attachment security, which in turn predicted the development of internalising problems, according to mothers' reports, but this was held only for the study group. Moderated mediation analysis further demonstrated that epilepsy status negatively affected the student-teacher relationship, which in turn led to an increase in externalising problems, according to teachers' reports, but this was held only for children with significant attachment insecurity. The results of moderated mediation analysis are discussed through the lens of two contemporary models of person-environment interaction: the diathesis-stress model and the differential-susceptibility model. The findings of the study suggest that changes in attachment representations seem to be a crucial psychological process regarding the psychosocial adjustment of children after the diagnosis of epilepsy.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει πως τα παιδιά που καλούνται να αντιμετωπίσουν στρεσογόνα γεγονότα ζωής διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να βιώσουν αλλαγές στις προσδοκίες τους (εσωτερικές αναπαραστάσεις) για τη διαθεσιμότητα και ανταπόκριση των προσώπων φροντίδας. Μολονότι η επιληψία θεωρείται μια ιδιαίτερα στρεσογόνα συνθήκη για το παιδί και την οικογένεια του, διαπιστώνει κανείς μια έλλειψη ερευνητικών δεδομένων που να πραγματεύονται την επίπτωση της επιληψίας στη σταθερότητα/μεταβολή των αναπαραστάσεων των παιδιών για το δεσμό. Ο σκοπός της παρούσας μελέτης είναι διττός: να διερευνήσει, αφενός, τον αντίκτυπο της διάγνωσης της επιληψίας στη σταθερότητα / μεταβολή των αναπαραστάσεων για το δεσμό με το βασικό πρόσωπο φροντίδας, και να εξετάσει, αφετέρου, το ρόλο που μπορούν να έχουν οι μεταβολές του δεσμού για την ψυχοκοινωνική προσαρμογή των παιδιών με επιληψία. Τριάντα τρία παιδιά (15 αγόρια και 18 κορίτσια) μέσης ηλικίας 6.8 ετών (τ.α. = 1.4) με πρόσφατα διαγνωσμένη επιληψία (ομάδα μελέτης), και 33 υγιή παιδιά, αντίστοιχης ηλικίας και φύλου (ομάδα σύγκρισης), αξιολογήθηκαν δυο φορές (Τ1, Τ2) με μεσοδιάστημα 9-12 μηνών, ως προς τους παράγοντες σωρευτικής επικινδυνότητας, την ποιότητα δεσμού μητέρας-παιδιού, τη σχέση μαθητών-δασκάλων, τα προβλήματα εσωτερίκευσης και τα προβλήματα εξωτερίκευσης (αναφορές μητέρων και δασκάλων). Οι συντελεστές ομοφωνίας Cohen’s κ μεταξύ Τ1 και Τ2, έδειξαν ότι τα παιδιά της ομάδας μελέτης βίωσαν περισσότερες μεταβολές των αναπαραστάσεων του δεσμού με τη μητέρα τους σε σχέση με τα υγιή παιδιά της ομάδας σύγκρισης. Η ανάλυση ρυθμιστικής διαμεσολάβησης κατέδειξε ότι η συσσώρευση ή η απουσία παραγόντων επικινδυνότητας επιδρά αρνητικά ή θετικά στην ασφάλεια στο δεσμό, αντίστοιχα, ενώ η ασφάλεια στο δεσμό προβλέπει με τη σειρά της την ανάπτυξη των προβλημάτων εσωτερίκευσης που αναφέρουν οι μητέρες των παιδιών. Η ανάλυση ρυθμιστικής διαμεσολάβησης έδειξε, επίσης, ότι η επιληψία επιδρούσε αρνητικά στις σχέσεις μαθητών-δασκάλων, γεγονός που προέβλεπε αυξημένη εκδήλωση των προβλημάτων εξωτερίκευσης που ανέφεραν οι εκπαιδευτικοί, αλλά αυτό αφορούσε μόνο στα παιδιά με χαμηλό αίσθημα ασφάλειας στο δεσμό. Τα αποτελέσματα της ρυθμιστικής διαμεσολάβησης συζητιούνται μέσα από το πρίσμα δύο σύγχρονων μοντέλων της αλληλεπίδρασης προσώπου-περιβάλλοντος, του μοντέλου ευαλωτότητας-στρες και του μοντέλου διαφορικής ευαλωτότητας. Τα ευρήματα που απορρέουν από την παρούσα μελέτη φαίνεται να αναδεικνύουν τη σημασία της σταθερότητας / μεταβολής του δεσμού ως μίας κρίσιμης ψυχολογικής διεργασίας για την ψυχοκοινωνική προσαρμογή των παιδιών μετά τη διάγνωση της επιληψίας.