Η καρχηδονιακή και ρωμαϊκή perfidia στα Punica του Σίλιου Ιταλικού

Abstract

The purpose of this dissertation is to examine the terms of faithlessness (perfidia) and faithfulness (fides) in the Punica of Silius Italicus who, aspiring to succeed Virgil in the literary genre of epic poetry, uses a multitude of narrative techniques and poetic methods. The dissertation is divided into four fundamental chapters which are entitled: “Carthaginian perfidia”, “Carthaginian fides”, “Roman fides” and “Roman perfidia”. In the first chapter, I examine all the cases of stereotypical Carthaginian faithlessness which are reflected in the character of Hannibal Barca. The poet utilizes a double perspective, Roman and Carthaginian, redefining the prejudices of the Roman state. In the second chapter, I highlight the complexity of Carthaginian devotion which is intertwined not only with the mythological or historical past, but also with familial cohesive links, while its metapoetic aspect stands out. In the third chapter, I study the seemingly common aspect of Roman devotion. In particular, I punctuate its problematic aspects both on a collective and individual level, while its exemplarity is called into question. Finally, in the fourth chapter I explore the cases of Roman faithlessness. More specifically, I emphasize the fragility of Rome's mythological past, the propensity of its citizens to passions, such as rage and lust for revenge, and the prominent stance of its allies in the face of their impending punishment. The dissertation concludes that Silius reconstructs in the Punica the widely attested concept of perfidia by making a kind of suggestive connotations of the sociopolitical situation of his time and, simultaneously, revising the generic tags of epic poetry.

Αντικείμενο μελέτης της παρούσας διατριβής συνιστά ο ορισμός της αναξιοπιστίας (perfidia) και της πίστης (fides) στα Punica του Σίλιου Ιταλικού ο οποίος προσδοκώντας να διαδεχτεί τον Βιργίλιο στο λογοτεχνικό είδος της επικής ποίησης μετέρχεται πληθώρας αφηγηματικών τεχνικών και ποιητολογικών τεχνασμάτων. Η διατριβή χωρίζεται σε τέσσερα θεμελιώδη κεφάλαια τα οποία τιτλοφορούνται: «Καρχηδονιακή perfidia», «Καρχηδονιακή fides», «Ρωμαϊκή fides» και «Ρωμαϊκή perfidia». Στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζονται όλες οι περιπτώσεις της στερεοτυπικής καρχηδονιακής αναξιοπιστίας οι οποίες αποτυπώνονται στο πρόσωπο του Αννίβα Βάρκα. Ο ποιητής επιμελείται μιας διττής οπτικής γωνίας, ρωμαϊκής και καρχηδονιακής, επαναπροσδιορίζοντας τις προκαταλήψεις της ρωμαϊκής πολιτείας. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναδεικνύονται οι πολυσχιδείς πτυχές της καρχηδονιακής αφοσίωσης η οποία είναι συνυφασμένη όχι μόνο με το μυθολογικό ή ιστορικό παρελθόν, αλλά και με τους ενδοοικογενειακούς συνεκτικούς κρίκους, ενώ ξεχωρίζει η μεταποιητική χροιά της. Στο τρίτο κεφάλαιο διερευνάται η εκ πρώτης όψεως τετριμμένη όψη της ρωμαϊκής αφοσίωσης. Ειδικότερα, επισημαίνονται οι προβληματικές πτυχές αυτής τόσο σε συλλογικό όσο και σε ατομικό επίπεδο, ενώ ο υποδειγματικός χαρακτήρας της τίθεται υπό αμφισβήτηση. Καταληκτικά, στο τέταρτο κεφάλαιο εντοπίζονται οι περιπτώσεις της ρωμαϊκής αναξιοπιστίας. Πιο συγκεκριμένα, τονίζεται η σαθρότητα του μυθολογικού παρελθόντος της Ρώμης, η ροπή των πολιτών της προς τα πάθη, όπως η οργή και η μανία για εκδίκηση, και η εξέχουσα στάση των συμμάχων της ενώπιον της επικείμενης τιμωρίας τους. Η διατριβή καταλήγει στο συμπέρασμα πως ο Σίλιος αναδιαμορφώνει στα Punica την ευρέως αποδεικτή έννοια της perfidia ασκώντας ένα είδος υπαινικτικής κριτικής στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι της εποχής του και αναθεωρώντας ταυτόχρονα τους ειδολογικούς δείκτες της επικής ποίησης.