Η ανάπτυξη της κινητικής δημιουργικότητας και της δημιουργικής σκέψης παιδιών προσχολικής ηλικίας μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Abstract

Dramatic play cultivates the emotional well-being of the body and, with the choice of appropriate music, encourages movement and helps students discover their physical fitness, gain control of their body, the sensation of improvisational dance, and get involved in the story through a character. In such a process that stimulates the child's imagination and movement, it is expected to develop and cultivate both his/her motor creativity and creative thinking. For this purpose, an experimental intervention program based on dramatic play was designed, implemented, and evaluated, aiming to develop motor creativity and creative thinking in preschool children. In particular, a mixed-methods (quantitative and qualitative) experimental study was designed using the embedding technique. The research sample consisted of 16 physical classes of public kindergartens (8 experimental and 8 control classes). The children's motor creativity was assessed using the Thinking Creatively in Action & Movement tool (Torrance, 1981), while creative thinking was assessed with the Torrance Tests of Creative Thinking (Torrance, 2008). Both tools were used in the experimental and control groups, before and after the implementation of the experimental intervention program. At the same time, the influence of other factors, such as gender, age, parental education, number of siblings, etc., on the development of motor creativity and creative thinking was studied. For the collection of qualitative data, concerning the implementation of the experimental intervention program, personal diaries were used as well as individual semi-structured interviews with the kindergarten teachers of the experimental group, to collect their observations on the program's impact on the children of their class. In the following school year, a follow-up survey was conducted, to check if the results of the experimental intervention were maintained, by re-administering the assessment tools of motor creativity and creative thinking to the children of the experimental group. Regarding motor creativity, the statistical analysis showed that the experimental intervention program improved all three factors of motor creativity (fluency, originality, and imagination) statistically significantly. In addition, it was found that the students' performance in motor fluency and motor originality was influenced by the father's education. Also, the students' performance in imagination is influenced by participation in extracurricular activities, gender, area of residence and type of school. The control group, which followed the standard kindergarten program for the development of movement during the same period, also showed statistically significant improvement only in the factor of "imagination". Regarding creative thinking, the statistical analysis showed that the experimental intervention program statistically significantly improved almost all assessing factors of creative thinking, except for the factor of elaboration. It was found that age influences the students' performance on all factors of creative thinking (except for title abstraction). In addition, the performance in cognitive originality is influenced by the area of residence and participation in extracurricular activities, while the performance in the factor "Resistance to early closure" is influenced by participation in extracurricular activities and gender. Qualitative analysis of the data confirmed the above findings. Specifically, the kindergarten teachers of the experimental group, during the semi-structured interview, stated that they noticed an improvement in all factors of motor creativity and creative thinking, while the same was also evident from the analysis of their diaries. In addition, a positive correlation was found between motor creativity and creative thinking, as each factor of creative movement was related to at least one factor of creative thinking. Finally, motor creativity effects were maintained over time only for the factor of imagination, but not for the factors of motor fluency and originality. Regarding creative thinking, its effects were maintained over time for all factors; except for the factor of processing, which did not show statistically significant improvement after the intervention program. The results of our research confirm that play-based activities are suitable for developing infants' motor creativity and creative thinking, while creativity, movement, and dramatic play seem to be closely related.

Το θεατρικό παιχνίδι καλλιεργεί τη συναισθηματική ευεξία του σώματος και, με την επιλογή της κατάλληλης μουσικής, ενθαρρύνει την κίνηση και βοηθά τους μαθητές να ανακαλύψουν τη φυσική τους κατάσταση, να αποκτήσουν τον έλεγχο του σώματός τους, την αίσθηση του αυτοσχέδιου χορού, καθώς και να εμπλακούν μέσω ενός χαρακτήρα στην ιστορία. Σε μια τέτοια διαδικασία που διεγείρει τη φαντασία και την κίνηση του παιδιού, αναμένεται να αναπτυχθεί και να καλλιεργηθεί τόσο η κινητική του δημιουργικότητα όσο και η δημιουργική του σκέψη. Για τον σκοπό αυτό, σχεδιάστηκε, εφαρμόστηκε και αξιολογήθηκε ένα πειραματικό πρόγραμμα παρέμβασης βασισμένο στο θεατρικό παιχνίδι με στόχο την ανάπτυξη της κινητικής δημιουργικότητας και της δημιουργικής σκέψης παιδιών προσχολικής ηλικίας. Ειδικότερα, σχεδιάστηκε πειραματική έρευνα μεικτής μεθοδολογίας (ποσοτική και ποιοτική) με την τεχνική της ενσωμάτωσης. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 16 φυσικές τάξεις δημόσιων νηπιαγωγείων (8 τάξεις πειραματικές και 8 ελέγχου). Η αξιολόγηση της κινητικής δημιουργικότητας των παιδιών του δείγματος πραγματοποιήθηκε με το εργαλείο Thinking Creatively in Action & Movement (Torrance, 1981), ενώ της δημιουργικής σκέψης με το Torrance Tests of Creative Thinking (Torrance, 2008). Και τα δύο εργαλεία επιδόθηκαν στην πειραματική ομάδα και την ομάδα ελέγχου, πριν και μετά την εφαρμογή του πειραματικού προγράμματος παρέμβασης. Ταυτόχρονα, μελετήθηκε η επίδραση άλλων παραγόντων, όπως το φύλο, η ηλικία, η μόρφωση των γονέων, ο αριθμός των αδερφών κ.α., στην ανάπτυξη της δημιουργικής κίνησης και της δημιουργικής σκέψης. Για τη συλλογή των ποιοτικών δεδομένων, που αφορούσαν στην εφαρμογή του πειραματικού προγράμματος παρέμβασης, χρησιμοποιήθηκε το προσωπικό ημερολόγιο καθώς και η ατομική ημιδομημένη συνέντευξη με τις νηπιαγωγούς της πειραματικής ομάδας, με σκοπό να συλλεχθούν οι παρατηρήσεις τους σχετικά με την επίδραση του προγράμματος στα παιδιά της τάξης τους. Την επόμενη σχολική χρονιά, πραγματοποιήθηκε έρευνα follow-up, προκειμένου να ελεγχθεί η διατήρηση των αποτελεσμάτων της πειραματικής παρέμβασης με την επαναχορήγηση των εργαλείων αξιολόγησης της κινητικής δημιουργικότητας και της δημιουργικής σκέψης στα παιδιά της πειραματικής ομάδας. Αναφορικά με την κινητική δημιουργικότητα, τα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης έδειξαν ότι, το πειραματικό πρόγραμμα παρέμβασης βελτίωσε στατιστικά ισχυρά σημαντικά και τους τρεις παράγοντες της κινητικής δημιουργικότητας (ευχέρεια, πρωτοτυπία και φαντασία). Επιπρόσθετα, διαπιστώθηκε ότι την επίδοση των μαθητών στην κινητική ευχέρεια και στην κινητική πρωτοτυπία επηρεάζει η μόρφωση του πατέρα. Επίσης, την επίδοση των μαθητών στη φαντασία επηρεάζει η συμμετοχή σε εξωσχολικές δραστηριότητες, το φύλο, η περιοχή κατοικίας και ο τύπος της σχολικής μονάδας. Η ομάδα ελέγχου, που ακολούθησε το τυπικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου για την ανάπτυξη της κίνησης κατά την ίδια περίοδο, παρουσίασε επίσης στατιστικά ισχυρά σημαντική βελτίωση μόνο στον παράγοντα «φαντασία».Αναφορικά με τη δημιουργική σκέψη, τα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης έδειξαν ότι, το πειραματικό πρόγραμμα παρέμβασης βελτίωσε στατιστικά σημαντικά σχεδόν όλους τους παράγοντες αξιολόγησης της δημιουργικής σκέψης, εκτός από τον παράγοντα της επεξεργασίας. Η ηλικία διαπιστώθηκε ότι επηρεάζει την επίδοση των μαθητών σε όλους τους παράγοντες της δημιουργικής σκέψης (εκτός από την αφαιρετικότητα τίτλων). Επιπρόσθετα, την επίδοση στη νοητική πρωτοτυπία επηρεάζει η περιοχή κατοικίας και η συμμετοχή σε εξωσχολικές δραστηριότητες, ενώ την επίδοση στον παράγοντα «Αντοχή πρόωρου κλεισίματος» επηρεάζει η συμμετοχή σε εξωσχολικές δραστηριότητες και το φύλο. Η ποιοτική ανάλυση των δεδομένων επιβεβαίωσε τα παραπάνω ευρήματα. Συγκεκριμένα, οι νηπιαγωγοί της πειραματικής ομάδας, κατά τη διάρκεια της ημιδομημένης συνέντευξης, δήλωσαν ότι διαπίστωσαν βελτίωση όλων των παραγόντων της κινητικής δημιουργικότητας και της δημιουργικής σκέψης, ενώ το ίδιο φάνηκε και από την ανάλυση των προσωπικών τους ημερολογίων. Επιπρόσθετα, διαπιστώθηκε μία θετική συσχέτιση μεταξύ της κινητικής δημιουργικότητας και της δημιουργικής σκέψης, καθώς κάθε παράγοντας της δημιουργικής κίνησης σχετίζεται με τουλάχιστον ένα παράγοντα της δημιουργικής σκέψης. Τέλος, τα αποτελέσματα της κινητικής δημιουργικότητας διατηρήθηκαν με την πάροδο του χρόνου μόνο για τον παράγοντα της φαντασίας, όχι όμως για τους παράγοντες της κινητικής ευχέρειας και πρωτοτυπίας. Αναφορικά με τη δημιουργική σκέψη, τα αποτελέσματά της διατηρήθηκαν με την πάροδο του χρόνου για όλους τους παράγοντες, εκτός από τον παράγοντα της επεξεργασίας, οι οποίος δεν παρουσίασε στατιστικά σημαντική βελτίωση μετά το πρόγραμμα παρέμβασης. Τα αποτελέσματα της έρευνάς μας επιβεβαιώνουν ότι οι βασισμένες στο θεατρικό παιχνίδι δραστηριότητες είναι κατάλληλες για την ανάπτυξη της κινητικής δημιουργικότητας και της δημιουργικής σκέψης των νηπίων, ενώ η δημιουργικότητα, η κίνηση και το θεατρικό παιχνίδι φαίνεται να συνδέονται στενά μεταξύ τους.