Ο Γιάννης Χρήστου ως Μύστης: το Μυστήριον: επιμέλεια μιας ολοκληρωμένης έκδοσης του έργου

Abstract

The present study deals with a comprehensive reconstruction of Jani Christou's (1926-1970) Mysterion, a work that was created in 1966 but whose final version was not completed by the composer due to his untimely death. The study works on two aspects: a) a thorough examination of the work itself and the circumstances in which it was developed, and b) the creation of a complete edition which has further a purpose to its performance, including on the one hand the collection and restoration of the written elements that constitute its score and on the other hand, the reconstruction of the audio material of the accompanying tape. The study recounts the story of the publication of the last works, which includes Mysterion, as well as of Christou’s efforts to have the work performed, since the postponed performances from Athens Festival in 1966 through the TV production of Danish Radio in June 1969. On the occasion of the latter production, JC made some alterations to the original version of the work. These were written on a copy of the original score and in scripts he collected in a folder dedicated in the preparation of the score’s final version, which was never completed. The study argues that the folder contains valuable information regarding the alterations, the sound material and its use. Furthermore, the study examines the JC’s personal notational system, first applied in Mysterion and whose evolutionary course is notable between the two versions of the score. The alterations of the work mainly concern the use of magnetic tape. Thus, the thesis explores how the tape is noted and its functional significance from Prometheus Bound (1963) until the last works when its use becomes more and more systematic. Mysterion is the only one of the composer’s late works which has never performed in its entirety, at least in its newest edited version. The thesis concludes with a potentially performable version that aims to fill the gap left by the lack of a final score. This version brings together all of the information about the work that is currently available along with the audio material that accompanies the work and it is noted in its score.

Η παρούσα μελέτη πραγματεύεται μία ολική ανασύσταση του έργου Μυστήριον του Γιάννη Χρήστου (1926-1970), ένα έργο που δημιουργήθηκε το 1966 αλλά η οριστική έκδοσή του από τον συνθέτη δεν ολοκληρώθηκε εξαιτίας του πρόωρου θανάτου του. Η μελέτη κινείται σε δύο άξονες: α) μια ενδελεχή θεώρηση του ίδιου του έργου και των συνθηκών μέσα στις οποίες εξελίχθηκε και β) την δημιουργία μιας ολοκληρωμένης έκδοσης με προορισμό την εκτέλεσή του, που συμπεριλαμβάνει αφενός τη συλλογή και αποκατάσταση των γραμμένων στοιχείων που αποτελούν την παρτιτούρα και αφετέρου την ανασύσταση του ηχητικού υλικού της συνοδευτικής μαγνητοταινίας. Η διατριβή περιλαμβάνει μια μελέτη της ζωής και του έργου του ΓΧ μέσα από μια επιλογή κειμένων του συνθέτη, εξετάζοντας την θέση του Μυστήριον μέσα στο έργο του. Αφηγείται την περιπέτεια της έκδοσης των τελευταίων έργων στα οποία περιλαμβάνεται και το Μυστήριον καθώς και της προσπάθειας του ΓΧ για την εκτέλεση του έργου, από την αναβολή της παράστασης στο Φεστιβάλ Αθηνών το 1966 μέχρι την επίσης αναβληθείσα τηλεοπτική παραγωγή της Δανικής Ραδιοτηλεόρασης τον Ιούνιο του 1969. Με αφορμή την τελευταία παραγωγή, ο ΓΧ προχώρησε σε κάποιες τροποποιήσεις της αρχικής εκδοχής του έργου. Αυτές, γράφτηκαν επάνω στην αρχική παρτιτούρα και σε γραπτά που συγκέντρωσε σε ένα φάκελο που προετοίμαζε την τελική εκδοχή της η οποία δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Στη μελέτη υποστηρίζεται ότι το φάκελος περιέχει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις τροποποιήσεις, το ηχητικό υλικό και τη χρήση του. Επιπλέον, η διατριβή εξετάζει το προσωπικό σημειογραφικό σύστημα του ΓΧ που εφαρμόζεται για πρώτη φορά στο Μυστήριον και που η εξελικτική του πορεία είναι εμφανής ανάμεσα στις δύο γραφές του έργου. Οι τροποποιήσεις του έργου αφορούν κυρίως στην χρήση μαγνητοταινίας. Έτσι, η διατριβή διερευνά τον τρόπο σημείωσης της μαγνητοταινίας και της λειτουργικής της σημασίας από τον Προμηθέα Δεσμώτη (1963) μέχρι και τα τελευταία έργα που η χρήση της γίνεται όλο και πιο συστηματική. Το Μυστήριον αποτελεί την μοναδική περίπτωση έργου της ύστερης δημιουργικής περιόδου του συνθέτη που δεν έχει παρουσιαστεί, τουλάχιστον σε μια πλήρη μορφή. Η διατριβή καταλήγει σε μια δυνητικά εκτελέσιμη εκδοχή που έχει ως στόχο να καλύψει το κενό που αφήνει η έλλειψη μιας τελικής παρτιτούρας. Αυτή η εκδοχή συγκεντρώνει το σύνολο της πληροφορίας για το έργο που είναι σήμερα διαθέσιμη μαζί με το ηχητικό υλικό που συνοδεύει το έργο και σημειώνεται στην παρτιτούρα του.