Democratic Greece and the West, 1974-1983: a difficult relationship

Abstract

This study discusses Greece’s tumultuous relationship with the West from 1974 to 1983, and sheds new light on the country’s evolution from a peripheral country of the Western camp to one safely anchored at the heart of the Western world. Emphasis is placed on the multilateral level (EEC, NATO) while bilateral relations with the major Western powers are discussed thoroughly in as far as they contributed to the consolidation of Athens’ external orientation and internal stability. The study argues that Greece’s need to make a definite choice on the fundamental issue of its external orientation and, at the same time, balance and redefine its relationship with the West entailed a difficult transition involving both its adjustment to major international trends and norms as well as attaining narrow national interests, primarily its defense vis-à-vis Turkey. Viewing the developments in the Eastern Mediterranean through the prism of their Cold War strategic priorities, Western governments were going to find it difficult to meet Greek demands. However, both sides’ complementary objectives and their desire to cooperate would lead to a working relationship that would satisfy their basic requirements. The first part of the study prioritizes Western analysis and attitudes to the Greek democratic transition and the considerable stakes that it involved for Western governments. Short-term and long-term Western interests would be reconciled under the strategic concept of “democratic stability” that would eventually guide Western policies towards Greece. Part II delves into the key moments of Greece’s integration into the West including its accession to the European Community and its reintegration into NATO and explains how the Greek-Turkish dispute was kept under control. Part III examines the tensions between Athens’ need to pursue a “multidimensional” foreign policy and its position within the West. Last but not least, the extended last chapter concludes the story and provides the first evidence-based synthetic analysis of PASOK’s early relations with the West. It is argued that the year 1983, which marked the emergence of a historical consensus on the external orientation of the country, should be seen as a turning point in Greek history. However, this dissertation also contends that the story of Greece’s integration into the West signifies an important and often overlooked event for Cold War history as well.

Η διατριβή εξετάζει την ταραχώδη σχέση της Ελλάδας με τη Δύση από το 1974 έως το 1983 και ρίχνει νέο φως στην εξέλιξη της χώρας από μια περιφερειακή χώρα του δυτικού στρατοπέδου σε μια χώρα στέρεα αγκυροβολημένη στον πυρήνα του δυτικού κόσμου. Έμφαση δίνεται στο πολυμερές επίπεδο (ΕΟΚ, ΝΑΤΟ), ενώ οι διμερείς σχέσεις με τις μεγάλες δυτικές δυνάμεις εξετάζονται διεξοδικά στο βαθμό που συνέβαλαν στην εδραίωση του εξωτερικού προσανατολισμού της χώρας και στην σταθεροποίησή της. Η μελέτη υποστηρίζει ότι η ανάγκη της Ελλάδας να κάνει μια οριστική επιλογή στο θεμελιώδες ζήτημα του εξωτερικού της προσανατολισμού και, ταυτόχρονα, να εξισορροπήσει και να επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με τη Δύση συνεπαγόταν μια δύσκολη μετάβαση που περιελάμβανε τόσο την προσαρμογή της στις μεγάλες διεθνείς τάσεις όσο και την επίτευξη στενών εθνικών στόχων, όπως η άμυνά της απέναντι στην Τουρκία. Βλέποντας τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο μέσα από το πρίσμα των στρατηγικών τους προτεραιοτήτων στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, οι δυτικές κυβερνήσεις θα δυσκολεύονταν να ικανοποιήσουν τα ελληνικά αιτήματα. Ωστόσο, οι συμπληρωματικοί στόχοι των δύο πλευρών και η επιθυμία τους για συνεργασία θα οδηγούσαν σε μια λειτουργική σχέση που θα ικανοποιούσε τις βασικές τους απαιτήσεις. Το πρώτο μέρος της μελέτης δίνει προτεραιότητα στη δυτική ανάλυση και στάση απέναντι στην ελληνική δημοκρατική μετάβαση και στα σημαντικά διακυβεύματα που αυτή συνεπαγόταν για τις δυτικές κυβερνήσεις. Τα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δυτικά συμφέροντα θα συμβιβάζονταν στην αρχή της «δημοκρατικής σταθερότητας» που θα καθοδηγούσε τελικά την πολιτική της Δύσης απέναντι στην Ελλάδα. Το Μέρος ΙΙ αναλύει τις κομβικές στιγμές της ενσωμάτωσης της Ελλάδας στη Δύση, συμπεριλαμβανομένης της ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και της επανένταξής της στο ΝΑΤΟ, και εξηγεί πώς η ελληνοτουρκική διαμάχη διατηρήθηκε υπό έλεγχο. Το Μέρος ΙΙΙ εξετάζει τις εντάσεις μεταξύ της ανάγκης της Αθήνας να ακολουθήσει μια «πολυδιάστατη» εξωτερική πολιτική και της θέσης της εντός της Δύσης. Τέλος, το εκτενές τελευταίο κεφάλαιο ολοκληρώνει την ιστορία και παρέχει την πρώτη βασισμένη σε πρωτογενείς πηγές συνθετική ανάλυση των σχέσεων του ΠΑΣΟΚ με τη Δύση. Υποστηρίζεται ότι το έτος 1983, το οποίο σηματοδότησε την ανάδυση μιας ιστορικής συναίνεσης εντός του ελληνικού πολιτικού συστήματος σχετικά με τον εξωτερικό προσανατολισμό της χώρας, θα πρέπει να θεωρηθεί ως σημείο καμπής στην ελληνική ιστορία. Ωστόσο, η διατριβή υποστηρίζει επίσης ότι η ιστορία της ενσωμάτωσης της Ελλάδας στη Δύση σηματοδοτεί ένα σημαντικό και συχνά παραγνωρισμένο γεγονός και για την ιστορία του ίδιου του Ψυχρού Πολέμου.