Digital visual documentation and communication of greek maritime heritage: the creation of a thesaurus

Abstract

During the last decades, digitization and dissemination of material hosted in Galleries, Libraries, Archives, and Museums (GLAM) institutions, has increasingly become a focus point in the field of Cultural Heritage, with applications of smaller or larger scale. As far as Maritime Heritage (MH) is concerned, related attempts towards digital visual documentation and communication have also been recorded, but not to the desired extent, especially at the European level but, most of all, in relation to the Greek Maritime Heritage. The thesis defines and analyzes the critical foundations for a systematic communication of the rich Greek Maritime Heritage (GMH) with its main focus and major contribution being the generation of a thesaurus in the Maritime Heritage (MH) field suitable beyond GMH. The controlled vocabulary proposed has been created to improve methods for archiving oral sources, written accounts, imagery, 3D archaeology, and other multimedia objects related to people and periods from Antiquity to Modern Times. Its creation was prompted largely in the process of exploring ways and tools to cover the indexing needs for resources from Greek Maritime GLAM institutions hosted in the MH platform NAFKLIROS (meaning ‘bosun’ in Greek) of the national research infrastructure EN.I.R.I.S.S.T. – Intelligent Research Infrastructure for Shipping, Supply Chain, Transport and Logistics, the result of the research project under the same title which was funded by Greece and the European Union. Its terms have been ‘derived from’ the collections which include objects/heirlooms, personal items, scrimshaws, archaeological items, shipping companies’ archives and vessel designs, correspondence, periodicals, photographs from coaling stations as well as lighthouses. This kind of material and data is mainly connected to the Maritime museums’ collections as well as other institutions of maritime tradition and culture. The methodological procedure followed for the construction of the produced strictly controlled vocabulary in Greek and English has been the use of a streamlined multi-tiered hierarchical arrangement and the placement of specific concepts within the hierarchical structure of terminology that function as key access points to MH collections. Adherence to certain rules of thematic indexing, creation of monolingual and multilingual thesauri, and terminology standards was followed along with consultation of relevant textbooks and guidelines. Although the construction of this vocabulary initially was based on these specific data and their documentation, the goal of the thesis was to provide a structured controlled vocabulary allowing to go beyond ΕΝ.Ι.R.I.S.S.T. in order to assist future MH documentation projects leaving an imprint in the improvement of ΜΗ data and exhibits communication in general, contributing to the promotion of MH as a separate Cultural Heritage (CH) branch.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η ψηφιοποίηση και η διάδοση του υλικού που φιλοξενούνται σε Πινακοθήκες, Βιβλιοθήκες, Αρχεία και Μουσεία έχει εξελιχθεί όλο και περισσότερο σε σημείο εστίασης στον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με εφαρμογές μικρότερης ή μεγαλύτερης κλίμακας. Όσον αφορά τη Ναυτική/Ναυτιλιακή Κληρονομιά (ΝΝΚ), έχουν επίσης καταγραφεί σχετικές προσπάθειες ψηφιακής οπτικής τεκμηρίωσης και επικοινωνίας, αλλά όχι στον επιθυμητό βαθμό, ειδικά σε ευρωπαϊκό, αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Η κύρια εστίαση της παρούσας διδακτορικής διατριβής σε εργαλεία προς μια τέτοια κατεύθυνση οδήγησε στη δημιουργία ενός θησαυρού στον τομέα της ΝΝΚ που είναι δυνατό να συμβάλει σημαντικά στην προώθηση της ψηφιοποίησης και της διαδικτυακής χρήσης της ΝΝΚ. Το προτεινόμενο ελεγχόμενο λεξιλόγιο έχει δημιουργηθεί για τη βελτίωση μεθόδων αρχειοθέτησης προφορικών πηγών, γραπτών λογαριασμών, εικόνων, τρισδιάστατης αρχαιολογίας και άλλων αντικειμένων πολυμέσων που σχετίζονται με ανθρώπους και περιόδους από την αρχαιότητα έως την πρόσφατη ιστορία. Έναυσμα και ταυτόχρονα πρόκληση για τη δημιουργία του αποτέλεσαν οι ανάγκες ευρετηρίασης των πόρων που κατέστησαν διαθέσιμοι από ιδρύματα ΝΝΚ, όπως Βιβλιοθήκες, Αρχεία και Μουσεία, και αρκετά φιλοξενούνται σε πλατφόρμα της ίδιας θεματικής της Εθνικής Ερευνητικής Υποδομής EN.I.R.I.S.S.T. Η δημιουργία της πλατφόρμας αυτής συντελέστηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου Ευφυής Ερευνητική Υποδομή στη Ναυτιλία, την Εφοδιαστική Αλυσίδα, και τις Μεταφορές EN.I.R.I.S.S.T. που χρηματοδοτήθηκε από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους και στήριξε με πολλαπλούς τρόπους την εκπόνηση της παρούσας διατριβής. Οι όροι του έχουν δημιουργηθεί με βάση συλλογές που περιλαμβάνουν αντικείμενα/κειμήλια, προσωπικά αντικείμενα, εγχάρακτα, αρχαιολογικά, αρχεία ναυτιλιακών εταιρειών, αλληλογραφία, περιοδικά, φωτογραφίες από ανθρακευτικούς σταθμούς και φάρους. Αυτού του είδους τα δεδομένα εντοπίζονται στα μουσεία ΝΝΚ και σε φορείς αυτής της παράδοσης. Η μεθοδολογική διαδικασία που ακολουθήθηκε για την κατασκευή του ελεγχόμενου λεξιλογίου σε Ελληνικά και Αγγλικά ήταν η χρήση μιας βελτιωμένης πολυεπίπεδης ιεραρχικής διάταξης και η τοποθέτηση συγκεκριμένων εννοιών σε ιεραρχική δομή ώστε να λειτουργούν ως βασικά σημεία πρόσβασης στις συλλογές ΝΝΚ. Ακολουθήθηκε η τήρηση κανόνων θεματικής ευρετηρίασης, δημιουργίας μονόγλωσσων και πολύγλωσσων θησαυρών και προτύπων ορολογίας, και η μελέτη σχετικών εγχειριδίων και οδηγιών. Αν και η κατασκευή αυτού του λεξιλογίου βασίστηκε αρχικά σε αυτά τα συγκεκριμένα δεδομένα και την τεκμηρίωσή τους, στόχος της διατριβής ήταν η παροχή ενός δομημένου ελεγχόμενου λεξιλογίου που να επιτρέπει την υπέρβαση του ΕΝ.Ι.R.I.S.S.T. προκειμένου να βοηθηθούν μελλοντικά έργα τεκμηρίωσης ΝΝΚ. Αφήνοντας με τον τρόπο αυτό ένα «αποτύπωμα» στη βελτίωση των δεδομένων ΝΝΚ και της επικοινωνίας γενικότερα, η παρούσα διατριβή συμβάλλει στην προώθηση της ΝΝΚ ως ξεχωριστού κλάδου της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.