Διλήμματα και προβλήματα βιοηθικής του ιατρικού προσωπικού σε ασθενείς με COVID-19 λοίμωξη

Abstract

Background: Most National Health Systems worldwide, including in Greece, were heavily burdened during the repeated waves of SARS COV-2. Hospital beds, especially those in ICUs, became insufficient in number. Under these circumstances physicians faced difficult situations such as excessive overtime work, the need to apply strict personal protection measures against the virus, and overcoming ethical dilemmas such as the decision to triage patients for admission to ICUs or intubation, with the latter leading to moral trauma. These situations, in combination with the fear of an unknown disease and the unpredictability of the pandemic, potentially created a risk factor for physicians to develop symptoms of mental disorders such as anxiety, depression or PTSD. The aim of this study was to explore the experiences of the participants during their work in pandemic conditions and the ethical dilemmas they were confronted with. The ultimate goal was to understand the relevant problems and the consequences that their working conditions during the pandemic had on themselves and their colleagues and to contribute to the wider public scientific debate about proposals to improve their working conditions in future emergencies. Methods and participants: 58 people (31 male and 27 female) participated in the study, all of them physicians working in public or private hospitals during the COVID-19 pandemic, except for two medical students, who also worked in hospitals on a voluntary basis. All the participants were requested to answer a questionnaire with items related to their sociodemographic and employment data, their experiences during the SARS-COV-2 pandemic and their opinion on some ethical dilemmas raised globally during this pandemic. It also included two standardized weighted questionnaires, the PHQ-4 and IES-R, which are used in the international literature as screening tools to investigate the presence of symptoms of anxiety and depression and post-traumatic stress disorder (PTSD) respectively. The univariate associations between risk exposure factors and frequencies of mental disorder symptoms were tested with Pearson's χ2 test, appropriate for associations between two nominal variables. Results and discussion: About a quarter of the participants presented with symptoms of mental disorders. Specifically, 27.5% experienced symptoms of anxiety (PQR-4 anxiety subscale score≥ 3), 22.4% symptoms of depression (PQR-4 depression subscale score ≥ 3), 24.1% combined symptoms of anxiety and depression (both PQR-4 subscales score ≥ 3), and24.1% experienced symptoms of PTSD (total IES-R-Gr questionnaire score ≥ 33).Risk factors for anxiety symptoms were found to be the age ≤ 30 years, years of experience ≤ 10 years, being a front-line healthcare professional in direct contact with COVID-19 patients, the history of physical illness with treatment and the history of physical illness other than COVID-19 during the pandemic. Working in a laboratory emerged as a protective factor. Risk factors for depressive symptoms were found to be being a front-line healthcare professional in direct contact with COVID-19 patients, the history of mental illness, the history of physical illness with or without treatment and the history of physical illness other than COVID-19 during the pandemic. Working in a laboratory emerged as a protective factor. Risk factors for combined symptoms of anxiety and depression were identified as the age ≤ 30 years, years of experience ≤ 10 years, being a front-line healthcare professional in direct contact with COVID-19 patients, the history of physical illness with or without treatment, the history of physical illness other than COVID-19 during the pandemic and developing a new mental illness during the pandemic. Risk factors for developing PTSD symptoms were identified as the age ≤ 30years, being a front-line healthcare professional in direct contact with COVID-19 patients, the shortages of diagnostic and treatment materials for the patients, the history of physical illness other than COVID-19 during the pandemic and developing a new mental illness during the pandemic. Working in a laboratory emerged as a protective factor. Overall, the present study confirmed the potential of the COVID-19 pandemic to negatively affect the psychology of a significant proportion of physicians. In general, the results of the present study are consistent with those found in the international literature. Conclusions: The present study highlights the need for hospitals, and by extension the ministry of Health, to ensure the availability of diagnostic and therapeutic materials, ICU beds and regular beds, as well as the psychological support in the workplace. This would help alleviate the psychological burden that physicians face when working in difficult conditions, so that they are not at such high risk of mental disorders; these not only affect their own health, but also undermine the quality of the health services provided to patients. Besides, additional research on factors influencing the mental health of physicians is necessary in the form of randomized trials.

Γενικά στοιχεία: Τα περισσότερα Εθνικά Συστήματα Υγείας παγκοσμίως, μεταξύ αυτών και το ελληνικό, επιβαρύνθηκαν έντονα κατά τη διάρκεια των αλλεπάλληλων κυμάτων της πανδημίας από τον νέο κορωνοϊό SARS COV-2. Οι νοσοκομειακές κλίνες, ιδίως αυτέςτων ΜΕΘ/ΜΑΦ, κατέστησαν ανεπαρκείς σε αριθμό. Υπό αυτές τις συνθήκες οι ιατροί ήλθαν αντιμέτωποι με δυσχερείς καταστάσεις, όπως υπερβολική υπερωριακή εργασία, ανάγκη να εφαρμόσουν αυστηρά μέτρα ατομικής προστασίας έναντι του ιού και υπέρβαση ηθικών διλημμάτων, όπως η απόφαση για επιλογή ασθενών για εισαγωγή σε ΜΕΘ/ΜΑΦ ή διασωλήνωση, με την τελευταία να τους οδηγεί σε ηθικό τραύμα. Σε συνδυασμό με τον φόβο μίας άγνωστης νόσου και την απρόβλεπτη εξέλιξη της πανδημίας δημιουργήθηκε μία κατάσταση που πιθανώς αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τους ιατρούς, ώστε να εμφανίσουν συμπτώματα ψυχικών διαταραχών όπως άγχος, κατάθλιψη ή PTSD. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση των εμπειριών των συμμετεχόντων κατά την εργασία τους σε συνθήκες πανδημίας και των ηθικών διλημμάτων με τα οποία ήλθαν αντιμέτωποι. Ως απώτερο στόχο είχε την κατανόηση των σχετικών προβλημάτων και των συνεπειών που είχαν οι συνθήκες εργασίας τους κατά την πανδημία στους ίδιους και στους συναδέλφους τους, και τη συνεισφορά στον ευρύτερο δημόσιο επιστημονικό διάλογο για την κατάρτιση προτάσεων βελτίωσης των συνθηκών εργασίας τους σε μελλοντικές έκτακτες καταστάσεις. Μέθοδοι και συμμετέχοντες: Στην έρευνα συμμετείχαν 58 άτομα (31 άνδρες και 27 γυναίκες), άπαντες ιατροί πουκατά την πανδημία SARS COV-2 εργάζονταν σε νοσηλευτικά ιδρύματα, εκτός από δύο φοιτητές ιατρικής, οι οποίοι και αυτοί εργάζονταν σε νοσηλευτικά ιδρύματα εθελοντικά. Οι παραπάνω εκλήθησαν να απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις που αφορούσαν στα κοινωνικο-δημογραφικά και εργασιακά δεδομένα τους, στις εμπειρίες τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας από τον SARS-COV-2 και στη γνώμη τους επάνω σε κάποια ηθικά διλήμματα που τέθηκαν παγκοσμίως κατά τη διάρκειατης πανδημίας. Επίσης, περιλάμβανε δύο σταθμισμένα ερωτηματολόγια, το PHQ-4και IES-R, τα οποία χρησιμοποιούνται στη διεθνή βιβλιογραφία ως εργαλεία διαλογής για τη διερεύνηση της παρουσίας συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης, και διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) αντίστοιχα. Οι μονοπαραγοντικές συσχετίσεις μεταξύ των παραγόντων έκθεσης σε κίνδυνο και των συχνοτήτων εμφάνισης συμπτωμάτων ψυχικών διαταραχών ελέγχθηκαν με το τεστ Pearson’s χ2, που θεωρείται κατάλληλο για συσχετίσεις μεταξύ δύο ονομαστικών μεταβλητών. Αποτελέσματα-Συζήτηση: Περίπου το ένα τέταρτο των συμμετεχόντων εμφάνισαν συμπτώματα ψυχικών διαταραχών. Συγκεκριμένα, 27,5% παρουσίασαν συμπτώματα άγχους (σκορ υποκλίμακαςάγχους του PQR-4 ≥ 3), 22,4% συμπτώματα κατάθλιψης (σκορ υποκλίμακας κατάθλιψης PQR-4 ≥ 3), 24,1% συνδυασμένα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης (σκοραμφότερων των υποκλιμάκων του PQR-4 ≥ 3) και 24,1% συμπτώματα PTSD (συνολικό σκορ του ερωτηματολογίου IES-R-Gr ≥ 33). Ως παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση συμπτωμάτων άγχους αναδείχθηκανη ηλικία ≤ 30 ετών, η υπηρεσία στον τομέα της υγείας ≤ 10 ετών, η εργασία στηνπρώτη γραμμή της περίθαλψης σε άμεση επαφή με τους ασθενείς COVID-19, το ιστορικό σωματικών νόσων με λήψη θεραπείας και η νόσηση από άλλες σωματικέςπαθήσεις εκτός της COVID-19 κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ως προστατευτικός παράγοντας αναδείχθηκε η υπηρεσία στο εργαστήριο. Ως παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης αναδείχθηκαν η εργασία στην πρώτη γραμμή της περίθαλψης σε άμεση επαφή με τους ασθενείς COVID-19, το ιστορικό ψυχικών παθήσεων, το ιστορικό σωματικών παθήσεωνμε ή χωρίς λήψη θεραπείας και η νόσηση από άλλες σωματικές παθήσεις εκτός της COVID-19 κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ως προστατευτικός παράγοντας αναδείχθηκε η υπηρεσία στο εργαστήριο.Ως παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση συνδυασμένων συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης αναδείχθηκαν η ηλικία ≤ 30 ετών, η υπηρεσία στον τομέα της υγείας≤ 10 ετών, η εργασία στην πρώτη γραμμή της περίθαλψης σε άμεση επαφή με τουςασθενείς COVID-19, το ιστορικό σωματικών παθήσεων με ή χωρίς λήψη θεραπείας,η νόσηση από άλλες σωματικές παθήσεις εκτός της COVID-19 κατά τη διάρκεια της πανδημίας και η εμφάνιση νέας ψυχικής πάθησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ως παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση συμπτωμάτων PTSD αναδείχθηκαν η ηλικία ≤ 30 ετών, η εργασία στην πρώτη γραμμή της περίθαλψης σε άμεση επαφή με τους ασθενείς COVID-19, οι ελλείψεις υλικών διάγνωσης και θεραπείας των ασθενών, η νόσηση από άλλες σωματικές παθήσεις εκτός της COVID-19 κατά τη διάρκεια της πανδημίας και η εμφάνιση νέας ψυχικής πάθησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ως προστατευτικός παράγοντας αναδείχθηκε η εργασία στο εργαστήριο. Συνολικά, η παρούσα έρευνα επιβεβαίωσε τη δυνατότητα της πανδημίας COVID-19 να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία ενός σημαντικού μέρους των ιατρών. Σε γενικές γραμμές τα αποτελέσματα της εν λόγω έρευνας συνάδουν με αυτάτης διεθνούς βιβλιογραφίας. Συμπεράσματα: Μέσα από την παρούσα εργασία αναδεικνύεται η ανάγκη μέριμνας από την πλευρά των νοσοκομείων, και κατ’ επέκταση του Υπουργείου Υγείας, για να υπάρχει επάρκεια διαγνωστικών και θεραπευτικών υλικών, κλινών ΜΕΘ/ΜΑΦ και κανονικών κλινών, αλλά και ψυχολογική υποστήριξη μέσα στους χώρους εργασίας. Κατά αυτόν τον τρόπο θα είναι δυνατόν να ελαφρυνθεί το ψυχικό βάρος που υφίστανται οι ιατροί κατά την υπηρεσία σε δύσκολες συνθήκες και να περιοριστεί σε ένα μεγάλο βαθμό ο κίνδυνος εκδήλωσης σε αυτούς ψυχικών διαταραχών, το οποίο εκτός από τη δική τους υγεία, υποβαθμίζει και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας προς τους ασθενείς. Επίσης, απαιτείται πρόσθετη έρευνα για τους παράγοντες που συσχετίζονται με τη διαταραχή της ψυχικής υγείας των ιατρών, οπωσδήποτε όμως θα πρέπει αυτές να εφαρμόσουν μεθόδους τυχαίας επιλογής για την κατάρτιση του δείγματός τους.