Η συγκρότηση της προϊστορικής αρχαιολογίας στην Ελλάδα: η συμβολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (1837-1939)

Abstract

The present thesis examines the science of archaeology on a historical and theoretical basis in order to investigate the particular conditions that led to the establishment of prehistoric archaeology as a separate discipline in Greece. The objectives of the thesis include the promotion of the National and Kapodistrian University of Athens as an institution that has contributed in multiple ways to the formation of the discipline of prehistoric archaeology, as well as its establishment in future discussion on the history of archaeology in Greece. A further aim was to provide additional information on important personalities for Greek archaeology, since previously unexplored aspects of their activity and academic status were investigated. Finally, the ultimate aim of this research was to form a more complete picture of the epistemological development of the field of prehistoric archaeology in the light of the specific conditions of Greek reality. These objectives were approached through the study of the work and teaching of personalities who were active in the first and for almost a century the only Higher Educational Institution of the country and who participated in the process of establishing the new discipline. The above are explored in relation to international epistemological trends, the objective conditions that prevailed at the university in each period and major prehistoric discoveries that influenced the path towards the formation of the discipline. The relevant information was drawn from existing literature and from primary archival material. The bibliographic research was based on excavation reports, research papers and publications in the domestic and international scientific and scholarly press for the examination of the research work of the studied personalities and on teaching manuals, illustrated tables and published university lectures for the study of their teaching work. The archival material that was studied comes mainly from the Historical Archive of the University of Athens and concerns minutes of meetings of the School of Philosophy and the university Senate, numerous documents from the protocol archive and university publications.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει την επιστήμη της αρχαιολογίας σε ιστορικό και θεωρητικό επίπεδο με σκοπό τη διερεύνηση των ιδιαίτερων συνθηκών που οδήγησαν στην συγκρότηση της προϊστορικής αρχαιολογίας ως ξεχωριστού κλάδου στην Ελλάδα. Στους στόχους της διατριβής συμπεριλαμβάνεται η ανάδειξη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών ως φορέα με πολλαπλή συμβολή στη συγκρότηση του κλάδου της προϊστορικής αρχαιολογίας και η εδραίωσή του στις μελλοντικές συζητήσεις σχετικά με την ιστορία της αρχαιολογίας στην Ελλάδα. Ένας ακόμη στόχος ήταν η συμπλήρωση των πληροφοριών σχετικά με σημαντικές για την ελληνική αρχαιολογία προσωπικότητες, εφόσον διερευνήθηκαν έως τώρα ανεξερεύνητες πτυχές της δράσης και της ακαδημαϊκής τους ιδιότητας. Τέλος απώτερο στόχο της έρευνας αποτέλεσε η διαμόρφωση μίας πληρέστερης εικόνας σχετικά με την επιστημολογική εξέλιξη του πεδίου της προϊστορικής αρχαιολογίας υπό το πρίσμα των ιδιαίτερων συνθηκών της ελληνικής πραγματικότητας. Οι στόχοι αυτοί προσεγγίστηκαν μέσω της μελέτης του έργου και της διδασκαλίας προσωπικοτήτων που έδρασαν στο πρώτο και για σχεδόν έναν αιώνα το μόνο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της χώρας και συμμετείχαν στη διαδικασία συγκρότησης του νέου κλάδου. Αυτά διερευνώνται σε συνάρτηση με τις διεθνείς επιστημολογικές τάσεις, τις αντικειμενικές συνθήκες που επικράτησαν στο πανεπιστήμιο ανά περίοδο και τις μεγάλες ανακαλύψεις σε προϊστορικές θέσεις που επηρέασαν την πορεία προς τη συγκρότηση του κλάδου. Οι σχετικές πληροφορίες αντλήθηκαν από την υπάρχουσα βιβλιογραφία και από πρωτογενές αρχειακό υλικό. Η βιβλιογραφική έρευνα στηρίχθηκε σε ανασκαφικές εκθέσεις, ερευνητικά συγγράμματα και δημοσιεύσεις στον εγχώριο και διεθνή επιστημονικό και λόγιο τύπο για την εξέταση του ερευνητικού έργου των μελετώμενων προσωπικοτήτων και σε εγχειρίδια διδασκαλίας, πίνακες εικόνων και δημοσιευμένες πανεπιστημιακές παραδόσεις για τη μελέτη του διδακτικού τους έργου. Το αρχειακό υλικό που μελετήθηκε προέρχεται κυρίως από το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών και αφορά σε πρακτικά συνεδριάσεων της Φιλοσοφικής Σχολής και της Συγκλήτου, πλήθος εγγράφων από το αρχείο πρωτοκόλλου και έντυπα του πανεπιστημίου.