Αστική κινητικότητα, αστικά μέσα μεταφοράς και η σχέση τους με τις αστικές δομές

Abstract

Space is characterized by progressive urbanization and the spread of its built surface, worldwidely. In fact, urban sprawl is often implemented irregularly, while causing an uncontrolled/unregulated spatial separation or, conversely, land use mixing. Urban transportation often becomes dysfunctional. Conditions of traffic congestion are established, journeys are characterized by unpredictable duration, personalized and polluting transport modes prevail and the private car remains the main mode choice. Ultimately, for certain population groups, particularly commuters belonging to low-income classes, there is an increased difficulty of accessing destinations that are either distant or poorly served by public transport. Within the context of urban sprawl and the challenges of urban transportation, residents/commuters of urban areas select their residential location and transport mode depending on their employment location. Housing and transportation costs of urban residents interact, occupying a significant percentage of their income. To this extend, the relationship between urban structures and urban mobility is investigated on two levels. At a macroscopic level, the investigation revolves around the city's structuring mechanism, as it emerges from the study of specific key criteria, explicitly centrality, concentration, density distribution, land uses, urban activities, and the way the urban sprawl is evolving, in relation to urban mobility and the transport system. At a microscopic level, the relationship between urban structures and urban mobility is explored from the perspective of the household focusing on the residential location in relation to the employment location and the transport mode choice, in the view of transport and housing costs, as a function of household income. Finally, measures (indices) of land rent and accessibility are used as parameters to rationalize the relationship between the housing and transport cost of residents/commuters of metropolitan areas. It should be noted that the sum of housing and transport costs is equal to the henceforth named residential cost. The purpose is to revisit the relationship between urban mobility and urban structures, gain in depth understanding and afterwards to refine and ultimately redefine the relationship under consideration. That is, theoretical adjustments and adaptations of the mechanisms/processes expressing the relationship. It is also attempted to accurately position the study in terms of the social and spatial implications of the current practices in Urban and Transport Planning. More specifically, methods are applied to investigate the relationship between urban mobility and urban structures from the literature review of scientific works that were milestones in the investigation of the relationship under consideration. "Bundles of evidence" are formed, based on applied scientific research, to delve into quantitative and qualitative conclusions as regards the relationship between urban mobility and urban structures and to theoretically refine this relationship, to the extent that doctoral research allows. The discussion framework between urban mobility and urban structures is shaped, for an advanced interpretation of the phenomena related to the way the city is organized and the choices of households regarding the places of residence, employment and mode choice. Simultaneously, gaps and limitations are identified in the interdisciplinary study of the relationship under concern, aiming to contribute to a better perception and interpretation of the literature findings and broaden the reflection boundaries. In addition, the residential cost is applied to approximate the relationship between urban mobility and urban structures. More specifically, the amount of the residential cost in a metropolitan area is investigated, following its theoretical and mathematical documentation in a case study of the Metropolitan Area of Thessaloniki. Prominent theories that inspired and oriented the doctoral research are the theories of Alonso widely known as the Spatial Equilibrium Approach, the concept of the generalized speed of Ilitch with and the hypothesis of the stability of the time budget of Zahavi.

Ο χώρος χαρακτηρίζεται από προϊούσα αστικοποίηση και από την εξάπλωση της δομημένης επιφάνειάς του, παγκοσμίως. Μάλιστα, η εξάπλωση της επιφάνειας του αστικού χώρου υλοποιείται, συχνά, ακανόνιστα ενώ συγχρόνως προκαλείται μη ελεγχόμενος χωρικός διαχωρισμός ή αντιστρόφως ανάμειξη των χρήσεων γης. Οι αστικές μετακινήσεις καθίστανται, συχνά, δυσλειτουργικές. Δημιουργούνται συνθήκες κυκλοφοριακής συμφόρησης, οι μετακινήσεις χαρακτηρίζονται από απρόβλεπτη διάρκεια, κυριαρχούν εξατομικευμένοι και ρυπογόνοι τρόποι μετακίνησης και το Ι.Χ. αυτοκίνητο παραμένει βασική επιλογή μέσου μετακίνησης. Τέλος, για ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως οι μετακινούμενοι που ανήκουν σε χαμηλές εισοδηματικές κλάσεις, παρατηρείται αυξημένη δυσκολία προσπέλασης προς προορισμούς απομακρυσμένους ή πλημμελώς εξυπηρετούμενους από δημόσιες συγκοινωνίες. Μέσα στο πλαίσιο της αστικής διάχυσης και της δυσλειτουργίας των αστικών μετακινήσεων, οι κάτοικοι/μετακινούμενοι των αστικών περιοχών επιλέγουν τόπο κατοικίας και τρόπο μετακίνησης συναρτήσει του τόπου εργασίας τους. Οι δαπάνες που αφορούν στη στέγαση και στις μετακινήσεις των κατοίκων των αστικών περιοχών αλληλεπιδρούν, καταλαμβάνοντας ένα αρκετά υψηλό ποσοστό του εισοδήματός τους.Υπ’ αυτό το πρίσμα η σχέση ανάμεσα στις αστικές δομές και την αστική κινητικότητα διερευνάται σε δύο επίπεδα. Σε μακροσκοπικό επίπεδο από τη σκοπιά του μηχανισμού διάρθρωσης της πόλης, όπως προκύπτει από τη μελέτη συγκεκριμένων βασικών κριτηρίων, δηλαδή της κεντρικότητας, της συγκέντρωσης, της κατανομής των τιμών αστικής πυκνότητας, των χρήσεων γης, των δραστηριοτήτων και του τρόπου εξάπλωσης της πόλης, σε σχέση με την αστική κινητικότητα και το σύστημα μεταφορών. Σε μικροσκοπικό επίπεδο, η σχέση ανάμεσα στις αστικές δομές και την αστική κινητικότητα διερευνάται από τη σκοπιά του νοικοκυριού με έμφαση στην χωροθέτηση της κατοικίας σε σχέση με τον τόπο εργασίας και τον τρόπο μετακίνησης (επιλογή μέσου μετακίνησης), υπό το πρίσμα του κόστους μετακίνησης και του στεγαστικού κόστους συναρτήσει του εισοδήματος των νοικοκυριών. Εν τέλει χρησιμοποιούνται μέτρα (δείκτες) γαιοπροσόδου και προσπελασιμότητας ως παράμετροι εκλογίκευσης της σχέσης του στεγαστικού κόστους και του κόστους μετακίνησης των κατοίκων/μετακινούμενων των μητροπόλεων. Σημειωτέων ότι το άθροισμα του στεγαστικού κόστους και του κόστους μετακίνησης ισούται με το εφεξής λεγόμενο κόστος διαμονής.Σκοπός είναι η σχέση ανάμεσα στην αστική κινητικότητα και τις αστικές δομές να επικαιροποιηθεί, να γίνει κατανοητή σε μεγαλύτερο βάθος, να εκλεπτυνθεί και εν τέλει να επαναπροσδιοριστεί. Δηλαδή, επιχειρούνται θεωρητικές προσαρμογές και προσαρμογές των μηχανισμών/διαδικασιών που εκφράζουν την εξεταζόμενη σχέση. Επιχειρείται επίσης μια ορθή τοποθέτηση ως προς τις κοινωνικές και χωρικές επιπτώσεις της τρέχουσας πρακτικής του Ενιαίου Πολεοδομικού Σχεδιασμού και του Σχεδιασμού των Μεταφορών.Πιο συγκεκριμένα, εφαρμόζονται μέθοδοι για τη διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στην αστική κινητικότητα και τις αστικές δομές αντλούμενες από τη βιβλιογραφική επισκόπηση επιστημονικών εργασιών που αποτέλεσαν ορόσημα στη διερεύνηση της σχέσης. Σχηματίζονται «αποδεικτικές δέσμες», βάσει εφαρμοσμένων επιστημονικών ερευνών, για την εξαγωγή ποσοτικών και ποιοτικών συμπερασμάτων για τη σχέση ανάμεσα στην αστική κινητικότητα και τις αστικές δομές, και τη θεωρητική εκλέπτυνση αυτής της σχέσης, στο μέτρο που επιτρέπει μια διδακτορική έρευνα. Δομείται το πλαίσιο συζήτησης ανάμεσα στην αστική κινητικότητα και τις αστικές δομές για την ορθότερη ερμηνεία των φαινομένων που αφορούν στον τρόπο οργάνωσης της πόλης και τις επιλογές των νοικοκυριών σχετικά με τους τόπους κατοικίας, εργασίας και τον τρόπο μετακίνησης. Εντοπίζονται, παράλληλα κενά και ελλείψεις στη διεπιστημονική μελέτη της σχέσης που μας απασχολεί, με στόχο να συμβάλει στην καλύτερη αντίληψη και ερμηνεία των σχετικών ευρημάτων που αναφέρονται στη βιβλιογραφία και να διευρύνει τα όρια του σχετικού προβληματισμού. Επιπλέον αξιοποιείται το μέγεθος του κόστους διαμονής για την προσέγγιση της σχέσης ανάμεσα στην αστική κινητικότητα και τις αστικές δομές. Πιο συγκεκριμένα, διερευνάται το μέγεθος του κόστους διαμονής σε μητροπολιτική περιοχή κατόπιν θεωρητικής και μαθηματικής του τεκμηρίωσης με μελέτη περίπτωσης την Μητροπολιτική Περιοχή Θεσσαλονίκης. Ως εξέχουσες θεωρίες που ενέπνευσαν και προσανατόλισαν τη διδακτορική έρευνα, είναι οι θεωρίες του Αλόνσο με την προσέγγιση της χωρικής ισορροπίας (Spatial Equilibrium Approach), του Ίλιτς με τη διατύπωση της έννοιας της γενικευμένης ταχύτητας και του Ζαχάβι με την υπόθεση της σταθερότητας του χρονικού προϋπολογισμού των μετακινήσεων.