Το Ολλανδικό κίνημα “De Stijl” και η συμβολή του στη γραφιστική και την οπτική επικοινωνία

Abstract

The social and political changes in the early 20th century had a decisive impact on the field of art. The collapse of values in the19th century caused a profoundly revolutionary trend in artistic creation and activity in the fine and applied arts. Therefore it contributed to the development of abstract art and the emergence of abstract movements. The "De Stijl" movement is one of the most subversive and at the same time idealistic abstract art movements of this period. This thesis demonstrates the way in which during the explosion of visual communication (20th century), "De Stijl", simple and austere in expression, witty and cerebral in the conception of the idea, decisively influenced some of the basic rules of graphic design, namely the art of "visualizing the message". In the first part of the study, reference is made to the principles and philosophy of the movement, according to which the artist is called upon to contribute to the formation of a deep artistic culture, assimilating the general knowledge of contemporary plastic arts. The core of the group "De Stijl" was composed of artistic creators who shared views on abstract art and its development. Their aim was to develop a new aesthetic, which would apply not only to fine and applied arts, but also to resonate with a number of other art forms such as architecture, urban planning, industrial design, typography, music and poetry. In the second part, in the works of specific graphic designers, typographers and font creators, highlight those points where some of the basic rules of graphic design are recognized, such as the use of grid, rectangular geometric shapes, basic colors, the importance of the x/y axis, sans serif fonts, the utilization of negative space, as well as the importance of having the golden ratio in graphic composition. The graphic artists whose works are studied are: Jan Tschichold (1902-1974), Josef Müller-Brockmann (1914-1996), Paul Rand (1914-1996), El Lissitzky (1890-1941), Wim Crowouel (1928-2019), Hans G. Conrad (1926-2003), Max Bill (1908-1994), Hen-drik Nicolaas Werkman (1882-1945), Théo Ballmer (1902-1965), Paul Schuitema (1897-1973), Raul Renner (1878-1956), Emil Ruder (1914-1970) and Saul Bass (1920-1996) and are a sample of artists who were influenced by the principles of "De Stijl". The criterion for their selection was the deep appreciation of their work and their significant contribution to graphic design and visual communication of the 20th - 21st century. In conclusion, it turns out that the graphic designers, whose work we analyzed, established the International typographic style, contributed decisively to the graphic design of the 20th – 21st century, to the evolution of graphic design, to modern web graphic applications and their work remains timeless.

Οι κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές στις αρχές του 20ου αιώνα επηρέασαν καθοριστικά τον χώρο της τέχνης. Η κατάρρευση των αξιών του 19ου αιώνα προκάλεσε μια βαθιά επαναστατική τάση στην καλλιτεχνική δημιουργία και δραστηριότητα στις καλές και εφαρμοσμένες τέχνες. Συνέβαλε με αυτό τον τρόπο στην εξέλιξη της αφαιρετικής τέχνης και στην εμφάνιση των αφαιρετικών κινημάτων. Το κίνημα “De Stijl” αποτελεί ένα από τα πλέον ανατρεπτικά και συγχρόνως ιδεαλιστικά κινήματα αφηρημένης τέχνης αυτής της περιόδου. Στην παρούσα διατριβή καταδεικνύεται ο τρόπος με τον οποίο την περίοδο της έκρηξης της οπτικής επικοινωνίας (20ος αιων.), το “De Stijl”, λιτό και απέριττο στην έκφραση, πνευματώδες και εγκεφαλικό στην σύλληψη της ιδέας, επηρέασε καθοριστικά ορισμένους από τους βασικούς κανόνες της γραφιστικής, δηλαδή της τέχνης της “οπτικοποίησης του μηνύματος”. Στο πρώτο μέρος της μελέτης γίνεται αναφορά στις αρχές και την φιλοσοφία του κινήματος, σύμφωνα με τις οποίες, ο καλλιτέχνης καλείται να συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας βαθιάς καλλιτεχνικής κουλτούρας, αφομοιώνοντας την γενική γνώση των σύγχρονων πλαστικών τεχνών. Ο πυρήνας της ομάδας “De Stijl” ήταν συγκροτημένος από καλλιτέχνες δημιουργούς, οι οποίοι είχαν κοινές απόψεις σε ότι αφορά την αφηρημένη τέχνη και την εξέλιξή της. Στόχος τους ήταν η ανάπτυξη μιας νέας αισθητικής, η οποία να εφαρμόζεται όχι μόνο στις καλές και εφαρμοσμένες τέχνες, αλλά να έχει απήχηση και σε μια σειρά από άλλες μορφές τέχνης όπως της αρχιτεκτονικής, της πολεοδομίας, του βιομηχανικού σχεδιασμού, της τυπογραφίας, της μουσικής και της ποίησης. Στο δεύτερο μέρος, στα έργα συγκεκριμένων γραφιστών, τυπογράφων και δημιουργών γραμματοσειρών, αναδεικνύονται τα σημεία εκείνα, στα οποία αναγνωρίζονται ορισμένοι από τους βασικούς κανόνες της γραφιστικής όπως, η χρήση του πλέγματος, των ορθογώνιων γεωμετρικών σχημάτων, των βασικών χρωμάτων, της σημασίας του άξονα χ/ψ, των sans serif γραμματοσειρών, της αξιοποίησης του αρνητικού χώρου, καθώς επίσης και της σπουδαιότητας της ύπαρξης της χρυσής τομής στη γραφιστική σύνθεση. Οι γραφίστες δημιουργοί των οποίων τα έργα μελετώνται είναι οι: Jan Tschichold (1902-1974), Josef Müller-Brockmann (1914-1996), Paul Rand (1914-1996), El Lissitzky (1890-1941), Wim Crowouel (1928-2019), Hans G. Conrad (1926 – 2003), Max Bill (1908-1994), Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945), Théo Ballmer (1902-1965), Paul Schuitema (1897-1973), Raul Renner (1878-1956), Emil Ruder (1914 –1970) και Saul Bass (1920 – 1996) και αποτελούν ένα δείγμα των καλλιτεχνών, οι οποίοι δέχτηκαν επιρροές από τις αρχές του “De Stijl”. Κριτήριο για την επιλογή τους υπήρξε η βαθιά εκτίμηση του έργου τους και η σημαντική συνεισφορά τους στην γραφιστική και την οπτική επικοινωνία του 20ου - 21ου αιώνα. Συμπερασματικά αποδεικνύεται πως οι γραφίστες δημιουργοί, το έργο των οποίων αναλύσαμε, καθιέρωσαν το Διεθνές τυπογραφικό στυλ, συνέβαλαν καθοριστικά στην γραφιστική του 20ου – 21ου αιώνα, στην εξέλιξη του graphic design, στις σύγχρονες δια-δικτυακές γραφιστικές εφαρμογές και το έργο τους παραμένει διαχρονικό.